Της Κατερίνας Μυλωνά
Διάφορες δίαιτες προτείνουν να μένουμε νηστικοί από τις 7 το βράδυ μέχρι το πρωί. Κάτι που φαντάζει αδύνατο για τους περισσότερους από εμάς, τελικά είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τη μάθηση και τη μνήμη!
Ερευνητές του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ αποκαλύπτουν πώς συνθήκες στρες και πείνας επηρεάζουν σύνθετες λειτουργίες του εγκέφαλου, η μελέτη, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύονται στο Cell Metabolism, ένα από τα πιο έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, αποκαλύπτει έναν νέο, κεντρικό μηχανισμό ρύθμισης του μεταβολισμού των νευρικών κύτταρων στον εγκέφαλο θηλαστικών.
Οι ερευνητές του ΙΜΒΒ-ΙΤΕ δρ. Βασιλική Νικολετοπούλου και δρ. Νεκτάριος Ταβερναράκης (καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης και πρόεδρος του ΙΤΕ), με τους συνεργάτες τους, καθηγητές Κυριακή Σιδηροπούλου (Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης), Γιάννη Δαλέζιο (Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης) και τη δρ. Εμμανουέλα Καλλέργη (ΙΜΒΒ) έδειξαν ότι η έλλειψη θρεπτικών ουσιών επηρεάζει επιλεκτικά τη διαδικασία της αυτοφαγίας σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Αυτοφαγία είναι η διαδικασία μέσω της οποίας το ίδιο το κύτταρο αποικοδομεί συστατικά του, όπως πρωτεΐνες, λιπίδια και άλλα μακρομόρια, καθώς και κατεστραμμένα ή περιττά οργανίδια. Στους περισσότερους ιστούς η αυτοφαγία ελέγχεται από τη διαθεσιμότητα θρεπτικών ουσιών και από στρεσογόνους παράγοντες. Δυσλειτουργία της αυτοφαγίας στον εγκέφαλο πειραματόζωων οδηγεί σε αυτιστικές συμπεριφορές και προκαλεί βλάβες στα νευρικά κύτταρα. Επίσης, ασθενείς με αυτισμό φέρουν μεταλλαγές σε γονίδια αυτοφαγίας. Πάρα το σημαντικό της ρόλο όμως, η ρύθμιση της αυτοφαγίας στον εγκέφαλο δεν είχε μέχρι σήμερα διερευνηθεί επαρκώς.
Τα ευρήματα της νέας έρευνας αποκαλύπτουν ότι σε δυο περιοχές του εγκεφάλου που ευθύνονται για τις γνωστικές λειτουργίες και τη μνήμη (φλοιό και ιππόκαμπο), η νηστεία προκαλεί αναχαίτιση της αυτοφαγίας, γεγονός που οδηγεί στην ενδυνάμωση των συνάψεων (σημείων επαφής) των νευρικών κυττάρων και τη βελτίωση της μνήμης. Αυτά τα σημαντικά αποτελέσματα εμπλέκουν για πρώτη φορά τη διαδικασία της αυτοφαγίας στην επικοινωνία μεταξύ νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο και τη ρύθμιση της μνήμης κάτω από συνθήκες στρες. Ο χαρακτηρισμός των μηχανισμών που ελέγχουν την αυτοφαγία στον εγκέφαλο είναι καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων που μπορεί να διαταράξουν την αυτοφαγία κατά τη διάρκεια της νευρικής ανάπτυξης και να επηρεάσουν τη νευρική υγεία.
Τα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσιεύεται σήμερα αναμένεται ότι θα αξιοποιηθούν για την αντιμετώπιση σοβαρών νοσημάτων όπως αυτιστικά και καταθλιπτικά σύνδρομα, διπολικές διαταραχές και μαθησιακές ανωμαλίες, με στοχευμένες και εξατομικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Το παν είναι η ισορροπημένη διατροφή
«Γνωρίζουμε μελέτες που αναφέρουν ότι είναι θετικό για τον οργανισμό να τρώμε λίγο λιγότερο, να υπάρχει κάθε μέρα περίοδος νηστείας. Για παράδειγμα, κάποιοι συνιστούν να μην τρώμε για 12 με 14 ώρες, από τις 7 το βράδυ ως τις 10 το πρωί, θεωρείται ένας υγιεινός τρόπος διατροφής το να αφήνεις τον εαυτό σου χωρίς τροφή για κάποιο χρονικό διάστημα κάθε μέρα. Φυσικά, δεν μιλάμε για ασιτία ή παρατεταμένη πείνα αλλά για λιγότερες θερμίδες ή τροφές, χρειάζεται μία ισορροπημένη διατροφή» αναφέρει στην «Π» η κ. Νικολετοπούλου.
Προσθέτει πως η νηστεία έχει συσχετιστεί και στο παρελθόν με μακροζωία και υγεία ειδικά σε ηλικιωμένους. «Η ισορροπημένη διατροφή βοηθάει. Ως μοντέλα είχαμε ποντίκια και είδαμε ότι τα ποντίκια που έχουν νηστέψει για 12 ώρες έχουν αυξημένη μνήμη και μάθηση», αναφέρει η επιστήμονας.
Στη συγκεκριμένη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι η νηστεία καταστέλλει το μονοπάτι της αυτοφαγίας, ειδικά σε περιοχές του εγκεφάλου που ευθύνονται για τη μάθηση, τη μνήμη και άλλες γνωστικές λειτουργίες.
«Γνωρίζουμε πως για να έχουμε μνήμη και μάθηση πρέπει οι συνάψεις μας (επικοινωνία μεταξύ νευρικών κυττάρων) να έχουν πλαστικότητα, χρειαζόμαστε πλαστικότητα.
Δε σημαίνει ότι με κάθε νέο που μαθαίνω ή θυμάμαι δημιουργώ και άλλες συνάψεις, καταστρέφω άλλες για να δημιουργήσω νέες.
Η καταστροφή των συνάψεων έχει θετικό αποτέλεσμα, ενισχύει την πλαστικότητα, πρέπει να καταστρέψεις για να φτιάξεις κάτι άλλο.
Στη διαδικασία αυτή σημαντικό ρόλο παίζει η αυτοφαγία, το μονοπάτι αποικοδόμησης του κυττάρου» εξηγεί η κ. Νικολετοπούλου.
Μια ακραία περίπτωση, που το μονοπάτι έχει χαλάσει είναι αυτή του αυτισμού στην οποία οι ασθενείς έχουν πάρα πολλές συνάψεις και όχι πλαστικότητα.
«Η ρύθμιση του μονοπατιού αυτού μπορεί να γίνει από τις διατροφικές μας συνήθειες», αναφέρει.
