Του Νίκου Ντιγκάκη*

Οι σημερινές ανάγκες σε πράσινο στις πόλεις ολοένα και αυξάνονται. Οι απαιτήσεις των κατοίκων κάθε μέρα μεγαλώνουν. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε δημοσκοπήσεις που γίνονται για ιεράρχηση των απαιτήσεων και των αναγκών των κατοίκων σε έργα και πράξεις που θα βελτιώσουν την καθημερινή διαβίωσή τους, το πράσινο πάντοτε καταλαμβάνει την πρώτη θέση.

Η σχέση της έκτασης που καταλαμβάνει το πράσινο μέσα στις πόλεις προς τον αριθμό των κατοίκων είναι ενδεικτική της ποιότητας ζωής τους. Σε προηγμένες χώρες, η σχέση αυτή είναι πάνω από 7 τετραγωνικά μέτρα πράσινο ανά κάτοικο με σαφή τάση βελτίωσης.

Τι γίνεται όμως στην πόλη του Ηρακλείου ; Η σχέση αυτή δεν έχει προσδιοριστεί, σαφώς είναι πολύ χαμηλή και για τους Ηρακλειώτες το πρόβλημα είναι γνωστό. Όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η ποιότητα του υπάρχοντος πρασίνου και η προοπτική που υπάρχει.

Είναι γεγονός ότι την τελευταία τετραετία παράλληλα με την κατασκευή νέων τεχνικών έργων, κυρίως οδοποιίας, μέσα στην πόλη έγιναν αρκετές νέες φυτεύσεις και ξοδεύτηκαν χρήματα. Όμως το μεγάλο ερώτημα είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής.

Παρακολουθούμε σε καθημερινή σχεδόν βάση όλα όσα γίνονται και βλέπουμε το αποτέλεσμα. Δυστυχώς η απάντηση είναι μια από τα ίδια. Άλλη μια χαμένη τετραετία.

Όλα έγιναν βιαστικά και στο πόδι. Πάντοτε βιαζόμασταν να φυτέψουμε πριν ολοκληρωθεί το έργο, χωρίς μελέτη εφαρμογής, και με μοναδικό κίνητρο τον εντυπωσιασμό.

Όμως το πράσινο είναι ένα πολύ δύσκολο κεφάλαιο και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής για τους εξής κυρίως λόγους:

α) Κάθε λάθος και κάθε παράλειψη στην μελέτη ή την κατασκευή, θα το βρεις σύντομα μπροστά σου και δυστυχώς δεν μπορείς να παρέμβεις.

β) Ο πολίτης δέχεται με χαρά και επικροτεί τις νέες φυτεύσεις, όμως απαγορεύει και διαμαρτύρεται όταν βλέπει να καταστρέφονται δένδρα και φυτά τα οποία είτε ξεράθηκαν ή επιβάλλεται η εκρίζωσή τους για διόρθωση κάποιου λάθους άσχετα αν προβλέπεται επαναφύτευση.

γ) Σε πολλές περιπτώσεις η διόρθωση του λάθους δεν είναι εφικτή άρα το αποτέλεσμα προδιαγεγραμμένο και είναι απλά θέμα χρόνου η διαπίστωση της αποτυχίας.

Στις περισσότερες δυστυχώς περιπτώσεις των φυτεύσεων που έγιναν τελευταία στην πόλη του Ηρακλείου ισχύει η παράγραφος “γ”.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το πράσινο της Λεωφόρου Κνωσσού που και σήμερα ακόμη κατασκευάζεται και φυτεύεται.

Το έργο αυτό αποτελούσε προεκλογική δέσμευση της σημερινής Δημοτικής Αρχής και οι πρώτες συζητήσεις και επαφές με τους μελετητές άρχισαν το 2003. Υπεύθυνος φορέας υλοποίησης του έργου ήταν η ΔΕΠΤΑΗ με πρόεδρο τότε τον Κο Νώντα Σαρρή.

Ξεκίνησε η μελέτη από μελετητικό γραφείο των Αθηνών, υπήρχε έντονη κινητικότητα και πίεση για σύντομη ολοκλήρωση της μελέτης προκειμένου να δημοπρατηθεί το έργο, καθ’ ότι ο Δήμαρχος προέβλεπε ολοκλήρωση του έργου πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 !!!

(Δύο χρόνια βέβαια μετά ακόμη το έργο κατασκευάζεται)

Για λογαριασμό της τότε μελετητικής ομάδας είχα την τύχη να συντάξω την μελέτη εγκατάστασης πρασίνου. Υπ’ όψιν ότι ο προϋπολογισμός του πρασίνου ήταν σε σχέση με το σύνολο του έργου σε ποσοστό άνω του 12% , δηλαδή περίπου 200.000 ευρώ . Αρκετά μεγάλο και εκτός δεδομένων που είχαμε συνηθίσει στο Ηράκλειο.

Λίγο πριν την δημοπράτηση του έργου, αρχές του 2004, υπάρχει έντονη κόντρα ανάμεσα στην Δημοτική Αρχή και του τότε προέδρου της ΔΕΠΤΑΗ και ως αιτιολογία παρουσιάζεται από τις εφημερίδες και τα ραδιόφωνα η καθυστέρηση ολοκλήρωσης της μελέτης με κίνδυνο απώλειας κάποιων κονδυλίων.

Τα τεύχη δημοπράτησης κυκλοφορούν και το έργο δημοπρατείται τον Απρίλιο του 2004, όμως η μελέτη για το πράσινο χάθηκε μέσα από τον φάκελο ή για να είμαστε δικαιότεροι, κάποια στοιχεία της υπήρχαν διάσπαρτα εκεί μέσα στις αμέτρητες σελίδες τευχών.

Και τότε ακόμη, Απρίλιος του 2004 υπήρχαν διαβεβαιώσεις ότι το έργο προλάβαινε να ξεκινήσει και να ολοκληρωθεί μέχρι τον Αύγουστο που είχαμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτό κι αν είναι ρεαλισμός.

Το έργο τελικά ξεκίνησε το 2005 και από την πρώτη στιγμή φάνηκε ότι η υλοποίησή του απέχει πολύ από την μελέτη, σε σημείο που να κυκλοφορεί η άποψη ότι άλλο έργο μελετήθηκε – δημοπρατήθηκε και άλλο κατασκευάζεται.

Είχα την δυνατότητα να παρακολουθώ όλες τις φάσεις κατασκευής του έργου λόγω της διεύθυνσης κατοικίας μου. Ευτυχώς δεν ανήκω στην τάξη των επαγγελματιών που οι επιχειρήσεις τους βρίσκονται πάνω ή κοντά στην Λεωφόρο.

Για την ποιότητα κατασκευής των έργων οδοποιίας, οικοδομικά, κ.λ.π. δεν θα αναφερθούμε, θα σχολιάσουμε όμως τις εργασίες πρασίνου και πιστεύουμε αγαπητοί μας συνδημότες ότι όλοι θα συμφωνήσουμε στον τίτλο του άρθρου αυτού.

Οι πρώτες φυτεύσεις ξεκίνησαν παραμονές Χριστουγέννων του 2005 στο πρώτο τμήμα από Μπεντεβή προς Αγ. Ιωάννη, με τι άλλο ; Φοινικοειδή. (Διανύουμε την εποχή του μεγάλου έρωτα της Δημοτικής Αρχής για μετατροπή του Ηρακλείου σε Αφρικανική πόλη με φοίνικες και χουρμάδες παντού) . Η κεντρική νησίδα συμπληρώνεται με θάμνους από τουλάχιστον 20 διαφορετικά είδη χωρίς καμιά λογική τακτοποίηση αλλά τελείως “χύμα” λες και κάπου υπήρχαν μερικά περισσεύματα φυτών και αδειάστηκαν στην νησίδα. Δεξιά και αριστερά του δρόμου φυτεύονται χαρουπιές. Όλες οι εργασίες γίνονται καταχείμωνο, τα χώματα λασπωμένα και η ποιότητα των εργασιών προβληματική. Για ποιο λόγο πέραν του στοιχείου του εντυπωσιασμού, αυτό το ζόρι;

Όμως το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι τα είδη και η εποχή φύτευσης, αλλά που και πως φυτεύτηκαν αυτά τα είδη. Όλη η νησίδα τελικά είναι μια μεγάλη ζαρντινιέρα από μπετόν τόσο στα τοιχώματα όσο και στον πυθμένα της με μικρό βάθος (όχι μεγαλύτερο από 70 έως 80 εκατοστά).

Εκτός αυτού ο ωφέλιμος όγκος χώματος για ανάπτυξη των φυτών μειώνεται σημαντικά από το γεγονός ότι μέσα από την ζαρντινιέρα διέρχονται πολλές σωλήνες και καλώδια πάντοτε εγκιβωτισμένα σε αρκετό μπετόν.

Υπ’ όψιν εδώ ότι η αρχική μελέτη που χάθηκε προέβλεπε τελείως διαφορετικά πράγματα και συγκεκριμένα :

Α. Τα πέδιλα των τοιχωμάτων από μπετόν να τοποθετούνται από την πλευρά του οδοστρώματος ( κάτω από την άσφαλτο )

Β. Τα καλώδια φωτισμού, κ.λ.π. θα περνούσαν μέσα από τα τοιχώματα

Γ. Οι σωλήνες άρδευσης θα τοποθετούνταν στην εσωτερική πλευρά του τοιχώματος και πάντοτε η μία κάτω από την άλλη χωρίς εγκιβωτισμό, κυρίως για έλεγχο διαρροών, κ.λ.π..

Έτσι θα έμενε ελεύθερος χώρος για πλήρη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των δένδρων σε απεριόριστο βάθος, δηλαδή θα είχαμε κανονικές συνθήκες ανάπτυξης των φυτών, όπως ακριβώς γίνεται στην φύση και επιβάλλεται από τους κανόνες της επιστήμης και της σωστής τεχνικής.

Παράλληλα τοποθετείται και το δίκτυο άρδευσης και έκτοτε σε καθημερινή βάση, χειμώνα καλοκαίρι μέχρι και σήμερα, τεράστιες ποσότητες νερού καταναλώνονται χωρίς λόγο για πότισμα. Αλήθεια γίνεται κανονική χρέωση του νερού ή είναι από τα ελλείμματα που κατά καιρούς μας ανακοινώνει η Δ.Ε.Υ.Α.Η. ότι οφείλονται σε διαρροές που δεν μπορεί να ανακαλύψει; (Το θέμα θα μας απασχολήσει σε προσεχές μας άρθρο).

Βέβαια από σχεδιασμό αρδευτικού δικτύου παίρνουμε άριστα. Κάποιες σωλήνες τυλιγμένες γύρω από τους κορμούς των δένδρων σε σχήμα θηλιάς, ίσως για να μην φύγουν οι φοίνικες από τη θέση τους. Θα συνιστούσαμε στους καθηγητές του Τ.Ε.Ι. στην αντίστοιχη ειδικότητα που διδάσκεται η άρδευση, να πηγαίνουν τους σπουδαστές για πρακτική άσκηση στο συγκεκριμένο έργο.

Πάντως από τις υπερβολικές αρδεύσεις και την αλόγιστη σπατάλη νερού καταφέραμε να αναπτύξουμε και υδροχαρή ζιζάνια που σπάνια συναντά κανείς στην Κρήτη.

Σε επόμενη φάση Ιούλιος μήνας, κατακαλόκαιρο φυτεύονται Αριές στην κεντρική νησίδα και Μουριές στα πεζοδρόμια, χωρίς αυτή τη φορά θάμνους. Ίδια εικόνα. Λάθος επιλογή κατά τη γνώμη μας για την Αριά στην κεντρική νησίδα. Έπρεπε να επιλεγεί δένδρο με ορθόκλαδη ανάπτυξη π.χ. Γιακαράντα.

Στη φάση αυτή, εκείνο που ήταν αξιοπρόσεκτο, ήταν η προσπάθεια υποστύλωσης των δένδρων. Κάθε μέρα και νέα εφεύρεση. Κάθε είδος δεματικό μέχρι και ταινία που κολλάνε τα χαρτοκιβώτια επιστρατεύτηκε χωρίς μέχρι σήμερα να έχει λυθεί το πρόβλημα. Όμως στην αρχική μελέτη, αν τουλάχιστον αγαπητοί μου του Δήμου την διαβάζατε μια φορά (αφού οι δημότες την πλήρωσαν) υπήρχε ειδικό κεφάλαιο για την υποστύλωση των δένδρων με σύστημα 3 πασσάλων, καθ’ ότι η σωστή υποστύλωση σε τέτοιου είδους φυτεύσεις έχει πολύ μεγάλη σημασία γιατί η τελείως κατακόρυφη ανάπτυξη του κορμού του δένδρου επιβάλλεται.

Απομένει λοιπόν και το τελευταίο τμήμα για να ολοκληρωθεί το έργο και οι φυτεύσεις.

Η δική μας πρόβλεψη ;

Σε ένα – δυο χρόνια που τα δένδρα δεν θα μεγαλώνουν ή θα ξεραίνονται ή θα εμποδίζουν στην κυκλοφορία, θα ψαχνόμαστε για το τις πταίει, θα φέρνομε ειδικούς απ’ έξω για να αποφανθούν και να μας προτείνουν, θα κάνομε γκάλοπ για τι πράσινο θέλουμε, κ.ο.κ. Άλλη μια πλατεία Ελευθερίας, άλλη μια Λεωφόρος 62 Μαρτύρων, άλλος ένας Σκαφιδαράς, άλλη μια χαμένη ευκαιρία.

*Ο Νίκος Ντιγκάκης είναι γεωπόνος