Του Ι.Ε.Πυργιωτάκη *

Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Δήμου Ηρακλείου να τιμήσει επαξίως τον ομότιμο καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γρ. Σηφάκη είδαν το φως της δημοσιότητας κάποια δημοσιεύματα (όπως π.χ. αυτό του καθηγητή και τ. υπουργού Μανόλη Δρεττάκη) σχετικά με το πρόσωπο και το έργο του ανδρός. Στο ίδιο πνεύμα επιθυμώ να κινηθώ κι εγώ σήμερα, επιχειρώντας μια σύντομη αναφορά στο έργο και την προσφορά του Γρ. Σηφάκη, ως Προέδρου της διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στον τομέα αυτόν θα είχε να μνημονεύσει κανείς πολλά, διότι αυτά που πρόσφερε όντως τότε μαζί με στενούς συνεργάτες του, όπως ο Λευτέρης Οικονόμου, ο Φώτης Καφάτος, ο μετέπειτα πρύτανης Γιώργος Γραμματικάκης, ο Νίκος Σβορώνος, ο Γιάννης Καμπίτσης και άλλοι, υπήρξαν πολλά και σπουδαία και καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την περαιτέρω πορεία του πανεπιστημίου μας. Δεν θα αναφερθώ όμως στα ορατά επιτεύγματα όπως η ανάπτυξη της Ιατρικής Σχολής, η ανέγερση των κτιριακών της εγκαταστάσεων, οι καθοριστικές αποφάσεις για τη Φιλοσοφική Σχολή, οι παρεμβάσεις του στην ανέγερση του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, μολονότι όλα αυτά δεν είναι γνωστά στο κοινό του Ηρακλείου. Επιθυμώ παρ' όλα αυτά να περιορισθώ σε μη ορατά θέματα, διότι συχνά τα πιο σημαντικά πράγματα είναι αυτά που δεν υποπίπτουν στις αισθήσεις μας. Αυτά που δεν φαίνονται. Ένα εξ αυτών είναι κατά την άποψή μου η διαφύλαξη της ακαδημαϊκής ελευθερίας του πανεπιστημίου και η προστασία της αυτονομίας του. Και είναι αυτό που ο Γρ. Σηφάκης υπερασπίσθηκε με σθένος. Για να αποδειχθεί ο ισχυρισμός αυτός, ας μου επιτραπεί να κάνω μια πολύ σύντομη αναφορά στις πρώτες επεισοδιακές εκλογές μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Κρήτης. Μόλις σχεδόν ανέλαβε η Διοικούσα Επιτροπή υπό τον Γρ. Σηφάκη αποφάσισε, με σύμφωνη γνώμη του υφυπουργού Παιδείας Δημ. Λιάνη και του ίδιου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, να συνεχίσει το έργο της προηγούμενης επιτροπής ως προς το θέμα της πρώτης εκλογής καθηγητών τόσο στη Φυσικομαθηματική και την Ιατρική Σχολή στο Ηράκλειο, όσο και στη Φιλοσοφική Σχολή στο Ρέθυμνο. Ωστόσο οι φοιτητές συγκεκριμένων φοιτητικών παρατάξεων (ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ) αποφάσισαν να ματαιώσουν τις εκλογές αυτές, ώστε να γίνουν με τον νέο νόμο που θα ψήφιζε το ΠΑΣΟΚ αργότερα. Με κεντρικό σύνθημα λοιπόν «όχι εκλογές χωρίς τους φοιτητές» έκαναν κατάληψη στα γραφεία της Διοικούσας Επιτροπής στην Αθήνα και κατάφεραν να διακόψουν τις εκλογές αυτές. Το ίδιο επεχείρησαν λίγες μέρες αργότερα στο Ρέθυμνο (Ξενοδοχείο Ρίθυμνα) με σκηνές απείρου κάλλους, σκηνές που θύμιζαν αστυνομική περιπέτεια. Ο Γρ. Σηφάκης όμως με την αμέριστη συμπαράσταση του καθηγητή Γ. Αλεξανδράκη, του δημάρχου Μανώλη Καρέλλη, όλων σχεδόν των μελών της Διοικούσας Επιτροπής και της ευρύτερης κοινωνίας Ρεθύμνου και Ηρακλείου δεν υπέκυψαν μπροστά στα απίστευτα και παρανοϊκά γεγονότα που ακολούθησαν, με τους μεν φοιτητές να προσπαθούν ακόμη και βίαια να εμποδίσουν τους εκλέκτορες και εκείνοι να προσπαθούν με διάφορους ελιγμούς να διαφύγουν της προσοχής των άλλων να κάνουν τις εκλογές των νέων καθηγητών. Τελικά οι εκλογές έγιναν μέσα στο δικαστικό μέγαρο, στα γραφεία του δικηγορικού συλλόγου. Αυτά ήταν εν ολίγοις τα γεγονότα, αν και θα είχε πολύ ενδιαφέρον να τα εξιστορήσομε πιο αναλυτικά. Και το ερώτημα είναι: Πώς και γιατί όλα αυτά; Για να μπορέσομε να ερμηνεύσομε και να κατανοήσομε τα γεγονότα αυτά χρειάζεται να γίνει μνεία σε μια θεωρητική θέση του Ιταλού Φιλοσόφου Antonio Francesco Gramsci. Σύμφωνα με τον Γκράμσι οι διανοούμενοι δεν αποτελούν αυτόνομη κοινωνική ομάδα. Κατά κανόνα εντάσσονται σε μια από τις κυρίαρχες ιδολογικο-πολιτικές παρατάξεις της κοινωνίας, στις οποίες είναι κατά κανόνα ευπρόσδεκτοι επειδή αναμένεται να καλλιεργήσουν την ιδεολογία της και να διαχύσουν τις θέσεις και τις αντιλήψεις της στο ευρύ κοινό.

Το ΠΑΣΟΚ, ως νέο κόμμα τότε, είχε επίγνωση του γεγονότος ότι δεν είχε αρκετούς «δικούς» του «διανοούμενους», κυρίως στον χώρο των πανεπιστημίων. Είναι προφανές ότι επιζητούσε να συσπειρώσει κάποιους εξ αυτών στις τάξεις του, αφού μέσω αυτών θα μπορούσε να ασκήσει επιρροή στον ενδοπανεπιστημιακό χώρο και πέραν αυτού στην ευρύτερη κοινωνία. Όπως προκύπτει εκ των πραγμάτων, δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι έσπευσαν να ενταχθούν στους διανοούμενους του ΠΑΣΟΚ, επειδή αισθάνθηκαν όντως ότι ο νέος αυτός κομματικός σχηματισμός εξέφραζε τις εσωτερικές διαθέσεις και τις στάσεις τους απέναντι σε αξίες και πράγματα Όπως επίσης συμβαίνει συχνά σε παρόμοιες περιπτώσεις, κάποιοι εξ αυτών δεν προσέφυγαν στον κομματικό αυτόν σχηματισμό, επειδή τους εξέφραζε ιδεολογικά. Αυτό που ενδιέφερε πολλούς εξ αυτών ήταν να βρίσκονται εγγεγραμμένοι στους κομματικούς καταλόγους, για να μπορούν να πιέζουν και να διεκδικούν. Έτσι στην παρούσα περίσταση που το Υπουργείο Παιδείας και η Διοικούσα Επιτροπή είχαν αποδεχθεί το έργο των προηγούμενων και αποφάσισαν να συνεχίσουν τις εκλογές ομαλά, κάποιοι από τους «δικούς» τους «διανοούμενους» διαφοροποιούνται από τη θέση αυτή, προφανώς όχι όλοι από αγνά κίνητρα. Είναι βέβαιο ότι κάποιοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν την περίσταση να ματαιώσουν τις εκλογές με την ελπίδα ότι, όταν αυτές γίνουν αργότερα με τον νόμο που θα έχει ψηφίσει το ΠΑΣΟΚ, αυτοί θα έχουν περισσότερη εύνοια για τη δική τους εκλογή ή για την εκλογή των δικών τους. Υποσχέθηκαν λοιπόν στους φοιτητές ότι με τον επόμενο νόμο θα έχουν οι ίδιοι δικαίωμα ψήφου, εκμεταλλεύτηκαν τη φοιτητική δύναμη που ήταν τότε σχεδόν άνευ ορίων και το σύνθημα έγινε: «Όχι εκλογές χωρίς τους φοιτητές». Με τον τρόπο αυτόν κινητοποιήθηκαν οι φοιτητές και αντιτιθέμενοι στα σχέδια του Υπουργείου Παιδείας, αγωνίστηκαν να ματαιώσουν τις εκλογές. Έτσι ενώ η κυβέρνηση, (Υπουργείο Παιδείας και Πρωθυπουργός), καθώς και η Διοικούσα Επιτροπή τάσσονται υπέρ της διεξαγωγής των εκλογών, πολλοί «δικοί» της άνθρωποι από τον χώρο των πανεπιστημίων αντιτίθενται στη θέση αυτή και φροντίζουν να ματαιώσουν τις εκλογές.Δημιουργείται έτσι μια πρωτοφανής σύγκρουση κατά την οποία το διακύβευμα είναι διαφορετικό για τα εμπλεκόμενα μέρη. Οι μεν υποτιθέμενοι «διανοούμενοι» του ΠΑΣΟΚ διεκδικούν να δημιουργήσουν περισσότερες πιθανότητες για τη δική τους εκλογή στο μέλλον, ενώ το Υπουργείο Παιδείας με την ευπρεπή όπως φαίνεται στάση του Υφυπουργού ενδιαφέρεται να τηρήσει την ακαδημαϊκή τάξη. Στο ίδιο πνεύμα κινούμενος ο πρόεδρος και τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής ενδιαφέρονται για την ευπρέπεια και τη σοβαρότητα του Πανεπιστημίου Κρήτης το οποίο εκπροσωπούν και αντιστέκονται με κάθε μέσο. Υπερασπίζονται την ακαδημαϊκή ελευθερία και την αυτόνομη βούληση του πανεπιστημίου και δεν ενδίδουν. Με τον τρόπο αυτόν ο Σηφάκης και το νεόδμητο Πανεπιστήμιο Κρήτης θέλησε να στείλει το μήνυμα παντού, ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι ικανό να διαφυλάξει την ακαδημαϊκή του αυτονομία και δεν είναι πρόθυμο να ενδώσει σε πολιτικές πιέσεις. Η στάση αυτή του Γρ. Σηφάκη είχε φανεί από την αρχή με τη συγκρότηση της Διοικούσας Επιτροπής, κατά την οποία ο πρόεδρος επέμενε να έχει λόγο στην επιλογή των προσώπων και δεν δέχθηκε παθητικά αυτούς που προτάθηκαν. Το ίδιο επαναλήφθηκε αργότερα με τις εκλογές των μελών ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής όπου κράτησε τους εκλέκτορες μακριά από τις απαιτήσεις διαφόρων πολιτικών και με την παραίτησή του στο τέλος. Αυτή η σθεναρή στάση του προέδρου Γρ. Σηφάκη και των άλλων μελών αποτέλεσε μια σαφή στάση με πολλούς αποδέκτες, και αποτελεί ταυτόχρονα μια ρητή παρακαταθήκη για μας τους μεταγενέστερους, που ελπίζω να έχει εκτιμηθεί σωστά.

*Ι.Ε.Πυργιωτάκης είναι. ομότιμος καθηγητής και πρ. αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης