Το πρόβλημα της επάρκεια των υδατικών πόρων το έχουμε βρει ήδη μπροστά μας. Και τα επόμενα χρόνια τα πράγματα θα είναι χειρότερα αφού όλα δείχνουν ότι η έλλειψη νερού εξελίσσεται σε απόλυτο εφιάλτη για την ανθρωπότητα.

Εννοείται ότι δεν είναι καλύτερα τα δεδομένα για την Ελλάδα και την Κρήτη και σήμερα το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ηρακλείου συζητά το μείζον αυτό θέμα της προστασίας των υδατικών πόρων.

Το μεγάλο θέμα παραμένει η σωστή διαχείριση, ο συνολικός σχεδιασμός και το τι μπορεί να κάνει η Τοπική αυτοδιοίκηση. Τα νέα συμβούλια, οι νέες υπηρεσίες έχουν πια συγκεκριμένες αποστολές και οφείλουν να είναι σε εγρήγορση όπως προκύπτει και από την μελέτη που έχει εκπονήσει το ινστιτούτο της Αυτοδιοίκησης.

Στην μελέτη που υπογράφουν οι Ηλίας Δάνδολος – Γεωλόγος ΙΓΜΕ

Κώστας Παπαθανασίου – Χημικός Μηχανικός ΔΕΥΑΚ

Κωσταντίνος Γιωτάκης και

Παναγιώτης Σαμπατακάκης – Γεωλόγος ΙΓΜΕ αναφέρεται ότι για να γίνουν πράξη οι γενικές είναι απαραίτητη η ουσιαστική συμβολή της Αυτοδιοίκησης, με ανάληψη ενεργειών και υποβολή προτάσεων, ώστε να επιτευχθεί

• συντονισμός εκπροσώπων αυτοδιοίκησης σε επίπεδο υδατικών περιφερειών για επανακαθορισμό και εξειδίκευση χρήσεων νερού

• προσδιορισμός της κανονικής παροχής κατανάλωσης ανά χρήση

• εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης νερού σε όλα τα επίπεδα άντλησης

• διερεύνηση οικονομικών επιπτώσεων στις πιο ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και λήψη μέτρων προσαρμογής

• πρόσβαση στο εθνικό δίκτυο περιβαλλοντικών και υδρολογικών πληροφοριών για ανάκτηση ή υποβολή σχετικών δεδομένων

• ενημέρωση, προς τις τοπικές κοινωνίες επί των προβλημάτων των υδατικών πόρων για τον υπολογισμό του περιβαλλοντικού κόστους.

Μέσω αυτών θα μπορούσε κατʼ αρχήν να προωθείται η κεντρική ιδέα για την ανάκτηση του κόστους υπηρεσιών ύδατος, η ανάγκη δηλαδή υιοθέτησης ενός μοντέλου για βιώσιμη οικολογική οικονομία με περιορισμό της σπατάλης συνετή αξιοποίηση των φυσικών πόρων και προστασία από τη ρύπανση.

Είναι επομένως αναγκαίο και μονόδρομος η πολιτική για το νερό να αλλάξει. Μια νέα διαφορετική φιλοσοφία πρέπει να εμπεδωθεί, προκειμένου να βελτιωθε ί η κατάσταση των υδατικών πόρων. Ο κάθε φορέας, οι αρχές και οι πολίτες πρέπει να ενημερώνονται και να συμμετέχουν, ανεξάρτητα του βαθμού χρήσης, στον αγώνα για τη βελτίωση της κατάστασης των νερών.

Με τα σημερινά δεδομένα είναι αδύνατη η αντιμετώπιση των προβλημάτων, εφόσον οι τάσεις για την επάρκεια είναι αρνητικές και η ανάπτυξη δημιουργεί ρυπαντικά φορτία που άμεσα ή έμμεσα καταλήγουν στα νερά.

Η φιλοσοφία του νέου νομοθετικού πλαισίου, αλλά και η κοινοτική οδηγία δίνουν με τα χρονοδιαγράμματα το μονοδιάστατο της πορείας.

Το πρόβλημα της ορθολογικής διαχείρισης και προστασίας των υπόγειων νερών της χώρας συνδέεται άμεσα με τον έλεγχο των υδρογεωτρήσεων, για τις ποσότητες νερού που αντλούν. Το αποτέλεσμα της διαχειριστικής αταξίας που διαρκεί τουλάχιστον μια 30ετία έχει προκαλέσει :

- υφαλμύρωση παράκτιων υδροφόρων συνολικής έκτασης 2,3 εκατ. στρεμμάτων,

- εξουδετέρωση σταδιακά έργων ύδρευσης λόγω υπεράντλησης του υδροφόρου από ανεξέλεγκτες ιδιωτικές απολήψεις,

- φαινόμενα καθίζησης εδαφών και εδαφικές αστοχίες, λόγω υπερβολικής υποχώρησης της στάθμης του υπογείου νερού.

Τα υπόγεια νερά στη χώρα μας και ιδιαίτερα οι υδροφόροι της ορεινής ζώνης, θα πρέπει να αποτελέσουν τα Στρατηγικά Αποθέματα για την κάλυψη πρωτίστως των υδρευτικών αναγκών στο μέλλον.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι υδροφόροι στη χαμηλή ζώνη θα πρέπει να συνεχίσουν να υφίστανται την μέχρι σήμερα υπερ-εκμετάλλευση και την ανεξέλεγκτη ρύπανση.

Η οριοθέτηση «ζωνών προστασίας» καταρχάς στους υπόγειους υδροφόρους των ορεινών περιοχών και η ενίσχυση της φυτοκάλυψης για την βελτίωση της τροφοδοσίας τους, θα πρέπει να αποτελεί άμεση προτεραιότητα.

Η νομαρχιακή και τοπική Αυτοδιοίκηση σε αυτόν τον τομέα επιβάλλεται να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο αναβαθμίζοντας υπηρεσίες και ειδικά τις σχετικές με τον τομέα αρδεύσεων.

Οι Δήμοι πρέπει εντός της διετίας 2008-09 :

• Να απογράψουν τα έργα υδροληψίας, τα υδατικά συστήματα που ήδη χρησιμοποιούν, τα χαρακτηριστικά των πηγών των γεωτρήσεων των υγροτόπων και των περιοχών προστασίας

• Να οριοθετήσουν τις ημερήσιες ποσότητες για κάλυψη των αναγκών χρήσεων στα όρια των Δημ. Διαμερισμάτων (πραγματικές τιμές)

• Να εντοπίσουν και να προτείνουν νέους υδροφόρους καλής ποιοτικής κατάστασης για την χρήση σε μελλοντική περίοδο αναγκών

• Να αποτυπώσουν τις περιοχές όπου οι υδροφόροι είναι είτε ποσοτικά ελλειμματικοί είτε κακής ποιοτικής κατάστασης

• Να καταγράψουν όλες τις εν δυνάμει ρυπαντικές δραστηριότητες και τα σημεία εκπομπής τους στα υδατικά συστήματα

• Να διενεργούν συστηματικούς υδροχημικούς ελέγχους όλων των σημείων υδροληψίας και όσων προκαλούν υποβάθμιση της ποιότητας

• Να ενημερώνουν τους πολίτες για τα προβλήματα και να συμμετέχουν στις επιτροπές για τα σχέδια διαχείρισης, με προτάσεις και δεδομένα πραγματικά και επίκαιρα.

Η νομοθεσία προβλέπει τα οικονομικά κίνητρα και τα μέσα (κυρώσεις, τιμολόγηση) για την ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος, οι χρήστες και οι ρυπαντές θα συμβάλουν οικονομικά ώστε το 2010 σε κάθε λεκάνη απορροής να έχουν επιτευχθεί οι στόχοι των σχεδίων.

Η σημερινή τιμολογιακή πολιτική νερού, τις περισσότερες φορές δεν καλύπτει το πραγματικό οικονομικό κόστος της ύδρευσης. Αυτό πρέπει να αλλάξει για να ανακτηθεί το κόστος του νερού, αλλά και το κόστος για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων.

Η αντίληψη ότι πρέπει να περιορισθεί η σπατάλη νερού κάθε μορφής πρέπει να εμπεδωθεί, όπως και η ευθύνη των πολιτών για τις συνέπειες της σταθερής ρύπανσης των υδροφόρων, που πρέπει να σταματήσει και να γίνει αποδεκτή η ανάγκη βελτίωσής τους, αφού πλέον ο ρυπαίνων πληρώνει.

Επειδή είναι βέβαιο ότι θα επιβληθεί στο άμεσο μέλλον και τέλος χρήσης του νερού θα πρέπει να περιοριστεί ο άσκοπος χρόνος άντλησης για την άρδευση, (υπολογίζεται στο 20%), όπως και οι απώλειες νερού περίπου στο 50%. Πρέπει να συζητηθούν σε τοπικό επίπεδο όλες οι αιτίες της ποιοτικής μεταβολής, όπως και η ανάγκη επιβολής περιορισμών κατά περιοχές, όπου τα ισοζύγια νερού είναι ελλειμματικά.

Η Αυτοδιοίκηση έχει μεγάλες δυνατότητες να επιβάλει στους πολίτες την κατανόηση των προβλημάτων, να αντιμετωπίσει τα πράγματα χωρίς σοβαρές αντιδράσεις, που είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν και θα είναι ατέρμονες, σε αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας.

Η αποτύπωση και η καταγραφή της επίκαιρης κατάστασης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδροφόρων συστημάτων, θα συμβάλει σημαντικά στην αποδοχή των μέτρων περιορισμού των αντλήσεων, αφού το κόστος ανάκτησης θα κατανέμεται στους καταναλωτές του νερού, που έχουν πέραν των αναγκών τους χρεώσεις.

Η απογραφή των εστιών ρύπανσης και τα αποτελέσματα των υδροχημικών ελέγχων, θα πρέπει να γίνονται γνωστά στους πολίτες, ώστε να μπορούν να διαμορφώσουν άποψη και να αποδεχτούν τις αποφάσεις των υπευθύνων των ΟΤΑ και των σχεδίων διαχείρισης.