Συνέντευξη στην Κατερίνα Μυλωνά

Εύκολα τον φαντάζεται κανείς σε νεαρή ηλικία να κρατά στα χέρια του με θρησκευτική ευλάβεια ένα βιβλίο του Καζαντζάκη και να παίρνει την απόφαση να αλλάξει την τύχη του. Έτσι από ένα σπίτι, όπου το βιβλίο δεν είχε θέση, κατάφερε να βρεθεί στο τιμόνι των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης και στη συνέχεια υπεύθυνος των ανοικτών διαδικτυακών μαθημάτων Mathesis και να … ηγείται μίας άλλης Ελλάδας, χωρίς μιζέρια και κατήφεια.

Ο κ. Στέφανος Τραχανάς μιλά στην «Π» για τον φιλόλογο που του άλλαξε τη ζωή και για τους στόχους που ο ίδιος θέτει για τα μαθήματα Mathesis, που τον κάνουν να αισθάνεται και πάλι 30 ετών.

Η συνέντευξη

Είστε πολύ υπερήφανος για τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα Mathesis.

«Τα μαθήματα ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2015 με τη γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος χωρίς ούτε ένα ευρώ κρατικής ενίσχυσης. Εδώ και επτά χρόνια οι Π.Ε.Κ., που είχαν μια μικρή επιχορήγηση, ζουν αποκλειστικά από τους πολίτες που εκτιμούν τη δουλειά μας και με τη δική τους ελεύθερη επιλογή μάς δίνουν τη δυνατότητα να συνεχίσουμε. Με αυτό το μοντέλο ξεκίνησε το Mathesis, να βρούμε πόρους εμείς οι ίδιοι, δε θέλουμε τους κρατικούς πόρους γιατί δεν υπάρχει αξιοκρατία, επικρατεί πελατειακό σύστημα, αυτή είναι η κουλτούρα μας.

Είναι συγκινητικό, έχουν εγγραφεί στα διαδικτυακά μαθήματα 34.000 φοιτητές, έχουν δοθεί 16 μαθήματα. Στο εξωτερικό ένα 4% καταφέρνουν να ολοκληρώσουν, εμάς ο αριθμός παρακολούθησης θα ξεπεράσει τις 20.000, ένα ποσοστό 60% ενώ ο διεθνής μέσος όρος είναι κάτω του 10%.

Μιλάμε για μία Ελλάδα, η οποία κοιτάζει στον κόσμο τα καλύτερα πράγματα που γίνονται και φέρνει ένα διεθνές μέτρο σύγκρισης, αυτή είναι η Ελλάδα του μέλλοντος, μία κοινωνία που κουράστηκε στη μιζέρια, την κατήφεια, τον καταγγελτικό λόγο, αυτό που χαρακτηρίζει την κουλτούρα της χώρας και πριν την κρίση. Η Ελλάδα είδε ξαφνικά στο Mathesis μια εστία ποιότητας, κάποιοι άνθρωποι που κάνουν κάτι με διεθνή μέτρα ποιότητας, χωρίς κερδοσκοπικό κίνητρο, ότι μπορεί να υπάρχουν δημόσιοι θεσμοί που να υπηρετούν με υψηλή ποιότητα και να λογοδοτούν στους πολίτες, όχι στο οθωμανικό μας κράτος με το πελατειακό σύστημα.

Χαρακτηριστικό της διαδικτυακής εκπαίδευσης είναι το φόρουμ, ότι μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο συζητώντας το περιεχόμενο του μαθήματος. Ιδιαίτερα σε μαθήματα ιστορίας είναι απίστευτης ποιότητας άνθρωποι που εμφανίζονται εκεί, η κουλτούρα ανεκτικότητας που επικρατεί. Κάποια μαθήματα έχουν και επίκαιρο πολιτικό περιεχόμενο, όπως της κ. Ευθυμίου, που κάνει παγκόσμια ιστορία και το ρόλο των θρησκειών, όπου υπάρχουν άλλα πάθη. Όμως, η ποιότητα διώχνει το χαμηλό επίπεδο. Αναπτύσσεται μία αρετή στο φόρουμ, η κουλτούρα της ανεκτικότητας, να έχεις ανοιχτό στο μυαλό σου το ενδεχόμενο ότι μπορεί και ο άλλος να έχει δίκιο».

Ποιο είναι το προφίλ όσων παρακολουθούν τα μαθήματα;

Σε ποσοστό 55% είναι επαγγελματίες επιστήμονες, γιατροί, δικηγόροι ή με επιστημονικά ενδιαφέροντα και πνευματικές ανησυχίες, πανεπιστημιακής μόρφωσης. Έχουμε μικρή διείσδυση σε άτομα μη πανεπιστημιακής. Το 30% είναι εκπαιδευτικοί, μεγάλη μας φιλοδοξία είναι να επηρεάσουμε την εκπαίδευση ως μετεκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Η διαδικτυακή εξέλιξη είναι το κατεξοχήν εργαλείο για μετεκπαίδευση. Περίπου 15% είναι φοιτητές και μαθητές, ακόμα και μία μαθήτρια ΣΤʼ Δημοτικού.

Να σημειώσουμε ότι οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης δε δούλεψαν ποτέ με κριτήρια εντοπιότητας, αποτέλεσαν μια πρόταση για όλη τη χώρα, όχι για την επαρχία. Θέλουν να κάνουν περήφανη την Κρήτη επειδή υπηρετούν έναν εθνικό ρόλο”.

Οι Π.Ε.Κ.

Ξεχωρίζετε κάποια στιγμή στην ιστορία των Π.Ε.Κ. ή μία έκδοσή τους;

«Τα βιβλία είναι τόσο διαφορετικά. Στην εκλαΐκευση της επιστήμης δεν μπορώ να μην πω για τα βιβλία του Γιώργου Γραμματικάκη, ο οποίος έφερε όσο κανείς άλλος στη νεότερη Ελλάδα, την επιστήμη κοντά στο ευρύ κοινό και είμαστε περήφανοι που βγάλαμε αυτά τα βιβλία. Στις ανθρωπιστικές επιστήμες, ενδεχομένως θα ξεχώριζα τον ακαδημαϊκό ιστορικό Μιχάλη Σακελλαρίου, ήταν ένας αιώνιος έφηβος στο μυαλό.

Η βασική μας αρχή ήταν ότι πανεπιστημιακός εκδοτικός οίκος είναι ένας εκδότης για τον οποίο υπάρχουν βιβλία που θα τα έβγαλε και θα ήταν περήφανος έστω και αν πουλούσε ένα αντίτυπο, σημαντικά για τη χώρα, την αυτογνωσία μας, και δε θα έβγαζε ποτέ ορισμένα βιβλία έστω και αν ήξερε ότι θα πουλήσουν εκατομμύρια αντίτυπα.

Το βασικό χαρακτηριστικό των Π.Ε.Κ. είναι ότι δεν θέλουμε να ζούμε από το κράτος αλλά από τους πολίτες. Το βιβλιοπωλείο είναι ο χώρος ελευθερίας των πολιτών, εκεί αναδείχτηκαν οι μεγάλες ιδέες, μακριά από το μάτι του εκάστοτε Μεγάλου Αδελφού, είτε λέγεται κράτος, εκκλησία, κόμμα. Τον πολίτη πρέπει να θέλεις να τον κατακτήσεις.

Η νέα γενιά στις Π.Ε.Κ. πάει πολύ πιο πέρα τις εκδόσεις,, με το Mathesis ξεκινάω μια νέα πρόκληση και νιώθω σα 30 χρονών».

Ο Καζαντζάκης

Εσάς ποιο βιβλίο σάς έκανε να αγαπήσετε τα βιβλία;

«Στη δικιά μου γενιά μάς διαμόρφωσε ο Καζαντζάκης. Μεγάλωσα στην Ιεράπετρα και το Καβούσι, ο πατέρας μου της Γ΄Δημοτικού, η μητέρα μου μόλις είχε τελειώσει το σχολείο. Ο πατέρας μου είχε πεθάνει… Το βιβλίο ήταν μια άγνωστη έννοια, ακόμα και το ραδιόφωνο το σφράγισε η μητέρα μου για να μην πληρώνουμε το Ε.Ι.Ρ., βιβλία δεν υπήρχαν. Είμαι ευγνώμων σε έναν φιλόλογο, στον Στέλιο Βασιλάκη, ο οποίος κατέφθασε ξαφνικά από το τίποτα σε αυτή την πόλη, έμεινε δίπλα μου. Είχε μια καταπληκτική βιβλιοθήκη και μου ανοίχτηκε ο κόσμος του βιβλίου, η ιστορία, η φιλοσοφία.

Είναι αυτοί οι δάσκαλοι που αλλάζουν τη ζωή σου, αυτός ο άνθρωπος μού άλλαξε τη ζωή..

Αποφάσισα να πάω φιλολογία, του είπα ότι θέλω να γίνω σαν εκείνον, δεν με απασχολούσε το θέμα των χρήματων.

Όμως, αποφασιστικό επιχείρημά του για να με αποτρέψει ήταν πως ο Βίκτωρ Ουγκώ τέλειωσε το πολυτεχνείο και δε τον εμπόδισε να γίνει μεγάλος συγγραφέας

Έτσι πήγα στο Πολυτεχνείο, εξέτισα την ποινή πενταετούς καθείρξεως και συνέχισα αυτό που ήθελα, τη Φυσική.

Βρήκα μια σύνθεση αργότερα στο μαθηματικό μου εαυτό, αγαπώ πολύ τα μαθηματικά και τη θεωρητική φυσική, και το άλλο ημισφαίριο.

Ο συγγραφέας που άφησε βαθιά ίχνη σε παιδιά σαν εμένα ήταν ο Καζαντζάκης, διαμόρφωσε προσωπικότητα, θέληση, ένα αξιακό σύστημα που είχε μέσα του τη λεβεντιά, ότι από μένα εξαρτάται και από κανένα άλλο η τύχη μου».