Της Αντωνίας Κουτσάκη

Συνειδητοποίησα ότι τον Αλέξη Ζορμπά τον έφερα μέσα μου, γιατί έχουμε τις ίδιες απόψεις για τη ζωή και τις ίδιες ιδέες για τις αξίες”.

Αυτό τονίζει μιλώντας στην “Π” ο καταξιωμένος ηθοποιός Γρηγόρης Βαλτινός, ο οποίος ερμηνεύει τον θρυλικό ρόλο ʽʼστην ομώνυμη παράσταση, η οποία φέρει τη σκηνοθετική υπογραφή του Σταμάτη Φασουλή σε μουσική του μεγάλου μας Μίκη Θεοδωράκη.

Πρόκειται για τη θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», σε διασκευή των Ρέππα – Παπαθανασίου, η οποία ανεβαίνει για να τιμηθεί το “Έτος Καζαντζάκη 2017”, που σηματοδοτεί τα 60 χρόνια από τον θάνατο του μεγαλύτερου Έλληνα συγγραφέα των νεότερων χρόνων. 

Θα είναι, όπως αναφέρει ο κ.Βαλτινός, μια παράσταση που θα μείνει αξέχαστη στους θεατές. ʽʼΘα κοιτάξουμε -υπογραμμίζει-την ουσία απαλλαγμένη από το φολκλόρ. Δεν θέλαμε να κάνουμε μια παράσταση φολκλορική. Θέλαμε να κάνουμε έναν Ζορμπά όπως δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Και νομίζω ότι θα μείνει αξέχαστος στους θεατές”.

Στη συνένετυξή του στην “Π” ο σημαντικός μας ηθοποιός μιλά ακόμα για την υλιστική επιλογή των Ελλήνων, που μας οδήγησε στην κρίση καθώς όπως λέει: “Πιστέψαμε ότι μας χάιδεψε ο πλανήτης, επειδή καταγόμαστε από τους αρχαίους Έλληνες.

Πιστέψαμε ότι είμαστε μικροί θεοί και μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, με ξένα κόλλυβα. Και τώρα ήρθε ο λογαριασμός, πρέπει να τον πληρώσουμε”.

Ο ίδιος μιλά ακόμα για τα δυνατά στοιχεία των Ελλήνων και για το αν θα έκανε κόμμα. Ολόκληρη η συνέντευξη είναι η ακόλουθη:

“Θα δείτε την ουσία του έργου απαλλαγμένη από το φολκλόρ”

Η σχέση του συγγραφέα με τον Ζορμπά ζωντανεύει, όπως αναφέρεται στην παράσταση, με μια νέα δημιουργική ματιά. Τι θα δούμε επί σκηνής;

“Θα δούμε την ουσία του έργου απαλλαγμένη από το φολκλόρ. Το θέατρο πρέπει να κοιτάει βαθιά, πρέπει να κοιτάει προς τα μέσα. Εκείνο λοιπόν που πρέπει να δούμε είναι τι ακριβώς ήταν ο Ζορμπάς και τι σήμαινε για τον Καζαντζάκη. Να δούμε αυτή τη σύγκρουση αν θέλετε, αυτή την πάλη του Απόλλωνα με τον Διόνυσο, για να το πάρουμε και αρχετυπικά, του πνεύματος με την ύλη, με τη ζωή, της λαϊκής σοφίας με τη λόγια σοφία. Είπα σύγκρουση, αλλά η σύγκρουση εμπεριέχει και μια λαχτάρα για ένωση. Αυτό ήθελε κι ο συγγραφέας όταν γνώρισε τον Ζορμπά, να ενώσει το δικό του πνεύμα με αυτό του Ζορμπά. Στην αναζήτησή του τη φιλοσοφική, την θρησκευτική, γιατί είναι και ο μόνος από τους Έλληνες συγγραφείς που πάλεψε τόσο πολύ στην αναζήτηση του Θεού, δεν θεώρησε τίποτε δεδομένο. Ο Καζαντζάκης τοποθέτησε τη βάση για νʼ ανακαλύψουμε τον Θεό στον ίδιο τον άνθρωπο. Από κει άλλωστε που γεννήθηκε κι ο Θεός. Ο Βολταίρος είπε και να μην υπήρχε Θεός έπρεπε να τον δημιουργήσουμε. Αυτό έκανε ο άνθρωπος με την ʽʼθεϊκή περιπέτεια”, να την πούμε έτσι, παίζοντας με τη γλώσσα στην ιστορία των εκατομμυρίων χρόνων του. Στην αρχή θεοποιούσε ό,τι δεν καταλάβαινε, θεοποιούσε τα ζώα, τη βροχή. Κι έφτασε σιγά-σιγά σε πιο ιδεατές λύσεις. Κι αυτό γιατί δεν υπήρχε οργανωμένο κράτος, δεν υπήρχαν νόμοι. Κι έπρεπε κάτι να συγκρατήσει την άγρια ορμή του πιο άγριου ζώου του πλανήτη που είναι ο άνθρωπος. Αυτή τη σύγκρουση, αυτή την έλξη θα δούμε στην παράσταση. Θα κοιτάξουμε την ουσία απαλλαγμένη από το φολκλόρ. Δεν θέλαμε να κάνουμε μια παράσταση φολκλορική. Θέλαμε να κάνουμε έναν Ζορμπά όπως δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Και νομίζω ότι θα μείνει αξέχαστος στους θεατές”.

Είχατε διαβάσει Καζαντζάκη και δει τον “Ζορμπά” πριν ερμηνεύσετε τον ομώνυμο ρόλο;

“Από την εφηβεία μου θα έλεγα”.

Σας δυσκόλεψε ή σας έβαλε πιο εύκολα μέσα στον ρόλο;

“Σίγουρα με έβαλε πιο εύκολα μέσα στον ρόλο. Ο Καζαντζάκης, ας μη γελιόμαστε, έχει την ικανότητα να μπαίνει στην ψυχή του Έλληνα. Έτσι πρέπει να μπήκε και στη δική μου, από πολύ μικρή ηλικία. Κι αργότερα συνειδητοποίησα ότι τον Αλέξη Ζορμπά ,τον έφερα μέσα μου, γιατί έχουμε τις ίδιες απόψεις για τη ζωή και τις ίδιες ιδέες για τις αξίες κι εν πάση περιπτώσει για ό,τι διέπει τον άνθρωπο και την κοινωνία”.

Τι σας γοήτευσε στον ρόλο του Ζορμπά που το ενστερνίζεστε κι εσείς ως στάση ζωής;

“Υπάρχει μια θεμελιώδης φράση στον Ζορμπά, το λέω και το ξαναλέω. Λέει κάποια στιγμή ο Ζορμπάς στον Καζαντζάκη: “Αφεντικό δεν είναι εύκολο πράγμα η λευτεριά. Είναι βαρύ φορτίο. Δεν μπορούμε να το σηκώσουν όλοι”. Αυτό αν το συνδυάσει κανείς με την κοσμοθεωρία που έχει ο Ζορμπάς, με την άποψη που έχει για τον άνθρωπο, ότι είναι ένα άγριο θηρίο που πρέπει να το τιθασεύσεις κι ότι μέσα στην κοινωνία η ελευθερία πρέπει να διέπεται από πειθαρχία, νομίζω ότι έχει μια πολύ πλατιά βάση για να ζήσει μια έντιμη ζωή εναρμονισμένη με τη φύση και με τον άνθρωπο. Να μην περιορίσει την ελευθερία του άλλου.

-Ο Ζορμπάς λέει κάποια στιγμή ότι η ευτυχία είναι ένα πράγμα απλό και λιτοδίαιτο. Ένα ποτήρι κρασί ένα κάστανο ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Θεωρείτε ότι πριν την κρίση ο Έλληνας είχε αρχίσει να χάνει την αίσθηση του μέτρου και του τι είναι σημαντικό για τη ζωή;

-”Νομίζω ότι δώσατε την απάντηση με την ερώτησή σας. Περάσαμε σε μια ασυδοσία, σε μια έλλειψη αξιών, ιδεών, σε μια θα λέγαμε υλιστική επιλογή. Πιστέψαμε ότι μας χάιδεψε ο πλανήτης επειδή καταγόμαστε από τους αρχαίους Έλληνες. Πιστέψαμε ότι είμαστε μικροί θεοί και μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, με ξένα κόλλυβα. Και τώρα ήρθε ο λογαριασμός, πρέπει να τον πληρώσουμε”.

Είστε αισιόδοξος ότι θα βγούμε από το τούνελ; Έχουμε αρχίσει να αλλάζουμε, να συνειδητοποιούμε πράγματα;

-”Εκείνο που ελπίζω είναι η κρίση να μας βάλει μυαλό, να μας κάνει να αφουγκραζόμαστε περισσότερο τον κίνδυνο. Ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, πολιτικά και κοινωνικά και φυλετικά και κυρίως οικονομικά γιατί από την οικονομία εκπορεύονται όλα. Το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να επιφέρει σεισμό στην Αυστραλία. Αυτό πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και να κάνουμε βασικές επιλογές. Ή να ενωθούμε όλοι απέναντι στο θηρίο ή να ακολουθήσουμε μια μοναχική πορεία η οποία όμως θα είναι επώδυνη και η οποία δεν ξέρω αν μπορεί να υλοποιηθεί τώρα πια που όλα εξαρτώνται από όλους. Το σχέδιο πέτυχε, αυτό ήταν το σχέδιο των ισχυρών του κόσμου. Εμείς είμαστε και παραμένουμε αδύναμοι, ανίσχυροι. Πρέπει να βρούμε τα δυνατά μας στοιχεία. Και αυτά να προβάλουμε., Αυτά θα μας κάνουν δυνατούς και αυτά θα μας δώσουν αισιοδοξία και καύσιμα για να συνεχίσουμε”.

Πρέπει να πονηρέψουμε, πρέπει να ανεβάσουμε στην εξουσία πολιτικούς ικανούς και αδιάφθορους. Είναι μια σειρά από πράγματα που αν τα απαριθμήσω, πρέπει να κάνω ένα κόμμα και να ζητήσω και την ψήφο σας

Ποια είναι τα δυνατά μας στοιχεία;

“Νομίζω ότι πολλές φορές τα δυνατά στοιχεία κάποιου μπορεί να είναι συνάμα και τα αδύνατά του. Στην Ελλάδα έχουμε μια πολύ καλή γεωστρατηγική θέση. Αυτή πρέπει να εκμεταλλευτούμε, διότι αυτή δυστυχώς είναι και η αδυναμία μας, την επιβουλεύονται πάρα πολύ. Έχουμε προϊόντα στα οποία πρέπει να ξανασκύψουμε πάνω, που είναι περιζήτητα σε όλο τον πλανήτη και πρέπει να δώσουμε μάχες για να μας αφήσουνε να εκμεταλλευτούμε αυτά τα προϊόντα. Πρέπει να κάνουμε προσπάθειες να γυρίσει πίσω η νεολαία μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι καμία δουλειά δεν είναι ντροπή. Δεν είναι απαραίτητο να γίνουμε όλοι δικηγόροι και γιατροί. Μπορεί να γίνουμε και αγρότες και κτηνοτρόφοι και να ζήσουμε και πολύ καλύτερα. Έχομε μια υπέροχη χώρα για τουρισμό. Πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Όχι όμως μονομερώς και να γίνουμε τα γκαρσόνια του πλανήτη όπως πάντα μας κάνουνε. Έχουμε μια μεγάλη καρδιά που είναι και δύναμη και αδυναμία ταυτόχρονα, γιατί ο ευαίσθητος και ο απλός άνθρωπος γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Πρέπει να πονηρέψουμε, πρέπει να ανεβάσουμε στην εξουσία πολιτικούς ικανούς και αδιάφθορους. Είναι μια σειρά από πράγματα που αν τα απαριθμήσω, πρέπει να κάνω ένα κόμμα και να ζητήσω και την ψήφο σας”.

Θα το κάνατε;

-”Όχι, ποτέ. Γιατί, αν το έκανα, δεν θα μπορούσα να μιλάω έτσι”.

Από Δευτέρα έως Πέμπτη στο Ηράκλειο

Η παράσταση ξεκινά σήμερα από την Κρήτη και τα Χανιά και θα ανέβει σε Φεστιβάλ σε όλη την Ελλάδα. Στο Ηράκλειο η παράσταση παρουσιάζεται από τη Δευτέρα στις 9.30 το βράδυ στο κηποθέατρο “Ν. Καζαντζάκης” έως και την Πέμπτη 13 Ιουλίου.

Οι συντελεστές

Συγγραφέας: Νίκος Καζαντζάκης, μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, διασκευή: Θανάσης Παπαθανασίου και Μιχάλης Ρέππας.

Σκηνοθεσία: Σταμάτης Φασουλής, χορογραφίες: Δημήτρης Παπάζογλου, σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης, κοστούμια: Ντένη Βαχλιώτη, ενορχήστρωση: Αλέξιος Πρίφτης, φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος, φωτογραφίες: Γιώργος Καβαλλιεράκης, Artwork: Κάρολος Πορφύρης, βοηθός Σκηνοθέτη: Παύλος Σαχπεκίδης.

Πρωταγωνιστούν: Γρηγόρης Βαλτινός, Ταμίλα Κουλίεβα, Μέμος Μπεγνής, Ναταλία Δραγούμη, Τάκης Παπαματθαίος, Ρένος Ρώτας και ο Νίκος Βερλέκης.

Παίζουν οι Γρηγόρης Σταμούλης, Στέλλα Γκίκα, Γιώργος Παράσχος, Άννα Μονογιού. Συμμετέχουν αλφαβητικά οι Κωνσταντίνος Γιουρνάς, Βασίλης Ζαϊφίδης, Βασίλης Λέμπερος, Αλεξία Μουστάκα, Αρετή Πασχάλη, Δέσποινα Πολυκανδρίτου, Μαριαλένα Ροζάκη, Αλέξανδρος Σιάτρας, Γιώργος Τσούρμας, Νικορέστης Χανιωτάκης, Χριστίνα Ψάλτη.