Κεφ. 40: Τα παρακάτω λόγια των Κορινθίων, συμμάχων των Σπαρτιατών στο Συνέδριον λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου είναι μία έξοχη σελίδα που απεικονίζει με θαυμαστή πυκνότητα και δύναμη τα κύρια χαρακτηριστικά των Αθηναίων και των αντιπάλων τους.

“Αυτοί (οι Αθηναίοι) είναι νεωτεριστές, ικανοί και γρήγοροι να συλλάβουν ένα νέο σχέδιο και γρήγορα να εκτελέσουν αυτό που αποφάσισαν.

Σεις (οι Λακεδαιμόνιοι) περιορίζεσθε στη διατήρηση των αποκτημένων , χωρίς να επινοήσετε τίποτε νέο και χωρίς να φέρνετε σε πέρας ούτε τα απολύτως αναγκαία. Ακόμη εκείνοι και αποτολμούν πάνω από τη δύναμή τους και διακινδυνεύουν, παρά τις υπαγορεύσεις της λογικής, και στις δυσκολίες είναι αισιόδοξοι. Σεις αντίθετα, συνηθίζετε να επιχειρείτε πράγματα κατώτερα από τη δύναμή σας και να δυσπιστείτε ακόμη και σʼ αυτά που η σκέψη παρουσιάζει ως βέβαια και να νομίζετε, όταν περιπέσετε σε δυσκολίες, ότι ποτέ δεν θα απαλλαγείτε απʼ αυτές. Εκείνοι είναι δραστήριοι, σεις αναβλητικοί, εκείνοι φίλοι των ταξιδιών, σεις αποστρέφεσθε τα ταξίδια.

Και γενικά θα μπορούσε κανείς να πει γιʼ αυτούς (τους Αθηναίους) πως γεννήθηκαν για να μην ησυχάζουν οι ίδιοι ούτε τους άλλους να αφήσουν ησύχους.

Η πόλις μας είναι πρώτα σχολείον (Πανεπιστήμιον) της Ελλάδος, της ουσίας την δύναμιν αναγνωρίζουν και αυτοί οι εχθροί. Υπέρ δε του μεγαλείου αυτής έπεσαν και οι σήμερον θαπτόμενοι. Με δύο λόγια λέγω ότι η πόλη μας στο σύνολό της είναι πρώτα σχολείο (Πανεπιστήμιο) της Ελλάδος. Έπειτα ο καθένας πολίτης θα μπορούσε με χίλιους τρόπους να παρουσιάσει τον εαυτό του αντάρτη και να δείξει ότι είναι μία προσωπικότητα με δική της ζωή και αξία και όχι ένα νούμερο και ότι αυτά τα οποία τώρα λέγουν είναι η πραγματική αλήθεια και όχι κομπορρήμονες φαντασιοπληξίες, αποδεικνύει αυτή η δύναμη της πόλεως την οποίαν αποκτήσαμε από τέτοιους τρόπους ζωής που εμνημονεύσαμεν γιατί είναι η μόνη από τις τωρινές που την ώρα της δοκιμασίας δείχνει ανώτερη από τη φήμη της. Η μόνη που δεν αγανακτά διά τον εχθρό που έρχεται να την κτυπήσει, ούτε θυμώνει από τί ανθρώπους κακοπαθεί, ούτε εις τους υπηκόους παρέχει αφορμήν να παραπονεθούν ότι την εξουσιάζουν ανάξιοι κύριοι.

Και καθώς διά μεγάλων μνημείων παρουσιάσαμεν την δύναμή μας εις το παγκόσμιον κριτήριον, μεγάλες και φανερές αποδείξεις και αληθινοί μάρτυρες, θα προκαλούμεν τον θαυμασμόν και των σημερινών και των μεγαλυτέρων και μάλιστα χωρίς να έχομεν ανάγκην ούτε Ομήρου ως υμνητού ούτε κάποιου άλλου ποιητή, ο οποίος θα μας χαροποιήσει προς στιγμήν με τα ωραία λόγια του αλλά η πραγματική αλήθεια για τα έργα μας θα ζημιώσει την μεγαλοπρεπή εικόνα την οποίαν διά της φαντασίας μας συνέπεια του ποιητικού καλλιτεχνήματος έχομεν εμείς με την παλληκαριά μας αναγκάσαμε κάθε θάλασσα και στεριά να ανοίξουν τις θύρες των και στήσαμε μαζί μνημεία αθάνατα είτε κακών είτε αγαθών αναμνήσεων.

Για το μεγαλείο μιας τέτοιας πόλεως οι προκείμενοι νεκροί επολέμησαν και σκοτώθηκαν και οι επιζήσαντες φυσικόν είναι να θέλουν να υποφέρουν ο,τιδήποτε για χάρη της.

Εις την εξαίρετον ακμήν που προήχθησαν οι Αθηναίοι του 5ου αιώνα π.Χ. συνέπραξαν εξίσου σχεδόν τέσσερις αλληλοδιαδοχής άνδρες. Ο Θεμιστοκλής ο οποίος κατασκευάσας τον πρώτον στόλον προετοίμασε την ύλην του μεγάλου οικοδομήματος της Ηγεμονίας των Αθηνών. Ο Αριστείδης ο οποίος οργάνωσε την πρώτην ναυτικήν συμμαχίαν έβαλε τον ακρογωνιαίον του οικοδομήματος τούτου λίθον (αγκονάρι -ρούκουναι) ο Κίμων ο οποίος διά των λαμπρών αυτού νικών (κατορθωμάτων) κατά των Περσών και των αποστατών συνεπλήρωσε το οικοδόμημα και πάνω από όλους ο Περικλής ο οποίος διά των ποικίλων εκείνων εσωτερικών διατάξεων ερύθμισεν αυτό και κατεκόσμησεν. Το Ελληνικόν έθνος επρώτευε της τότε οικουμένης και έχον συνείδηση, δικαιολογημένην της υπεροχής του απεκάλει πάντα τα λοιπά έθνη βάρβαρα. Και δεν διετηρήθη μεν η πολιτική αυτή ακμή επί πολύ, αλλά όσον ολίγον και εάν διετηρήθη ήρκεσεν να παραγάγει μνημεία τέχνης και λόγου τα οποία κατέστησαν αιώνιον το ηθικόν κράτος του ελληνικού ονόματος εις τον κόσμον τούτον.

Αι Αθήναι καλούνται παρʼ άλλων πάντων ανθρώπων παιδευτήριον πρυτανείον της σοφίας εστία της Ελλάδος. Ο Πίνδαρος για την Αθήνα ωται λιπαραί και ιοστέφανοι και αοίδιμοι, Ελλάδος έρεισμα κλειναι Αθήναι, δαιμόνιον πτολίεθρον”, λαμπρό ιοστέφανο και ξακουστό στήριγμα της Ελλάδος, ένδοξη Αθήνα, θεία πόλη.

Η δύναμη της πόλεως: Κατά τις αρχές του πολέμου το κράτος των Αθηνών περιελάμβανε 1000 πόλεις (Αριστοφάνης - Σφήκες) οι ετήσιες πρόσοδοι υπερέβαινον τα 1000 τάλαντα εκ των οποίων τα 600 εισεπράττοντο από τους συμμάχους στην Ακρόπολη, υπήρχεν αποταμίευμα 6000 ταλάντων εκτός των αργυρών και χρυσών σκευών που μπορούσε να χρησιμοποιηθούν.

Οι στρατιωτικές δυνάμεις των πόλεων ήσαν μάχιμοι 13.000 εκτός των φρουρών των φρουρίων και τειχών 16.000 ιππείς και υποτοξότες 1200, τοξότες 1600 και τριήρεις (πολεμικά) 300 μεγάλα σημεία και μάρτυρες της δυνάμεως των Αθηνών είναι και τα περίλαμπρα έργα με τα οποία κατεκόσμησεν την πόλη Ακρόπολη - Αγορά και αλλαχού.

O Θουκυδίδης έχει παρατηρηθεί, δεν αναφέρει ούτε μία φορά τη λέξη θεός ή πεπρωμένον, ως ρυθμιστών των ανθρωπίνων πράξεων, όπως ο Όμηρος την πρώτην λέξην και ο Hρόδοτος την δευτέραν. Γνωρίζει βέβαια ως διαφαίνεται στα γραπτά κείμενα ότι χωρίς θεούς δεν μπορεί να σταθεί πολύ μια πολιτεία, ότι πόσο δύσκολο είναι μία Δημοκρατία να μην ξεπέσει σε οχλοκρατία, η ανάπτυξη της ατομικότητος να μη τραβήξει το άτομο μακριά από το σύνολο και να μη το φέρει σε σύγκρουση μαζί του, η ευστροφία να μη καταντήσει σε επιπολαιότητα, η φιλοκαλία σπάταλη πολυτέλεια, η χαρά της ζωής να μην κάνει τον άνθρωπο δειλό και εγωιστή η φιλοσοφία άχρηστο για δράση, η δράση ανίκανο για σκέψη.

Έπαινος των

νυν πεσόντων

Ο ύμνος της πόλεως είναι ύμνος και των συντελεστών του μεγαλείου αυτής μεταξύ των οποίων και οι προκείμενοι νεκροί. Ο πολυύμνητος θάνατος αυτών μαρτυρεί την ανδραγαθίαν αυτών και τα άλλα ευγενή αισθήματα αυτών εμήκυνα τον λόγον, εμίλησα πολύ για την πόλη μας διότι ήθελα να δείξω ότι πολεμούμεν υπέρ πατρίδος απαραμίλλου (ασυγκρίτου) και ύστερα και τον έπαινον των νεκρών που ομιλούμεν τώρα να κυρώσει διʼ απτών τεκμηρίων. Και αλήθεια από αυτόν το πιο μεγάλο μέρος το έχω πει διότι το μεγαλείο της πόλεως είναι έργον αυτών τούτων και ο ύμνος αυτών δεν ενέχει ουδεμίαν υπερβολήν αλλά ανάλογος προς τα έργα των. Και των σημερινών νεκρών ο θάνατος είναι τρανή απόδειξη της ανδραγαθίας αυτών ικανός να αποσβέσει πάσαν άλλην ηθικήν κηλίδα του ιδιωτικού βίου των. Διότι και αυτοί ακόμη οι φαύλοι τον βίον δικαιούνται να προβάλουν τις πολεμικές ανδραγαθίες υπέρ της πατρίδος, διότι ωφέλησαν πιο πολύ παρά που έβλαψαν ένας ένας σαν άτομο.

Από αυτούς τώρα εδώ ούτε πλούσιος εδείλιασε (εμαλακίσθη) προτιμώντας να εξακολουθήσει να χαίρεται τα καλά του, ούτε φτωχός με την ελπίδα να γίνει στο μέλλον πλούσιος.

Αλλά εκλαβόντες εξ αυτών των δύο πιο ποθητό την τιμωρίαν των πολεμίων αντιμετώπισαν τον κίνδυνον, αποφασισμένοι να τους τιμωρήσουν, εμπιστευθέντες εις την ελπίδα το άδηλον της ευτυχούς εκβάσεως των άλλων που επιθυμούσαν να αποκτήσουν.

Και καθώς βρέθηκαν μέσα στον κίνδυνο ενόμισαν πιο ωραίο να αντισταθούν - το αμύνεσθαι περί πάτρης - και να πάθουν, παρά υποχωρώντας να γλιτώσουν, (ο υπέρ αυτής θάνατος ή η σωτηρία κατόπιν υποχωρήσεως) απέφυγαν την επονείδιστον επί δειλία φήμην και το έργο που είχαν να κάμουν το πήραν απάνω τους πληρώνοντάς το με την ζωή τους και πάνω στην κρίσιμη ώρα (την οποίαν ρυθμίζει η τυφλή τύχη) που παιζόταν η τύχη τους εφονεύθησαν έχοντες περισσότερον ακμαίον φρόνημα παρά φόβον διά τον θάνατον.

Παραίνεση

α. Στους πολίτες

Ο υπέρ πατρίδος θάνατος ας είναι παράδειγμα εις τους επιζώντας και η δόξα αυτών την οποίαν απέκτησαν ας χρησιμεύσει ως παράδειγμα εις παρόρμηση προς ομοίας πράξεις.

Παραινετικός λόγος προς τους επιζώντας.

Εσείς οι επιζώντες βλέποντες την δύναμη της πόλεως και την μεγάλην δόξαν αυτής οφείλετε να επιδείξετε προς τους εχθρούς φρόνημα όχι ολιγώτερον τολμηρόν και να μην ακούετο μόνον από τον ρήτορα τα αγαθά που απορρέουν από το φρόνημα αυτά, αλλά βλέποντες την μεγάλη δύναμη και δόξαν αυτής κάθε ημέρα αγαπήστε τον σαν εραστές (δεν βρίσκει ψεγάδια). Και όταν σας φανεί μεγάλη στοχαστείτε ότι άνδρες τολμηροί, συνετοί και φιλότιμοι ύψωσαν αυτήν τοσούτον και προσέφεραν υπέρ αυτής την ευγενεστάτην θυσίαν (την ζωήν των) διότι θυσιάζοντες την ζωήν των διά το κοινόν καλόν εκέρδιζαν έπαινον αθάνατον και τάφον επιφανέστατον, όχι εκεί που κείτονται τόσο, παρά εκεί που η δόξα τους μένει για να μνημονεύεται αιώνια σε κάθε ευκαιρία που δίνεται, διότι των ανθρώπων των επιφανών (ξεχωριστών) ολόκληρος η γη είναι τάφος. Και δεν φανερώνει το όνομά τους μιας στήλης η επιγραφή στην πατρική τους χώρα μόνον (και δεν διαλαλούν την μνήμην των τοιούτων νεκρών επιτύμβιοι στήλαι εις την πατρίδα των μόνον) αλλά και εις την ξένην χώραν εις την ψυχήν του καθενός φωλιάζει άγραφη η θύμηση όχι τόσο για το έργο που έκαμαν αλλά για το φρόνημά τους. “Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος”. Αυτοί εδώ ας σας είναι παράδειγμα. Στοχαστείτε πως ευτυχία θα πει λευτεριά. Λευτεριά θα πει ψυχή, δύναμη “το εύδαιμον το ελεύθερον , το ελεύθερον το εύδαιμον”. Και μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύνους του πολέμου διότι έχουν καθήκον να θυσιάζουν την ζωήν τους όχι οι δυστυχείς που δεν ελπίζουν τίποτε το καλόν αλλά οι διατρέχοντε τον κίνδυνον να μεταπέσουνε από της ευτυχίας εις την δυστυχίαν και αυτοί που έχουν να υποστούν μεγάλην απώλειαν και ηττηθούν γιατί τον άνδρα που έχει γενναίον φρόνημα τον πονεί πιο πολύ η ταπείνωση εξαιτίας της δειλίας παρά ο θάνατος που έρχεται ανώδυνος μέσα στη δύναμη και στην κοινή ελπίδα.



9 Μαΐου 1945

Εγγραφο τοπικής

παραδόσεως των εν Κρήτη Γερμανικών και Ιταλικών Δυνάμεων την 9 Μαΐου 1945 ώρα 22.30

στη βίλα “Αριάδνη”

Κνωσό - Ηράκλειο

το οποίο υπέγραψαν

ο Γερμανός Διοικητής Φρουράς Κρήτης

υποστράτητος Bendhak,

o Αγγλος Ταξίαρχος Kirkamn διά τον

ανώτατο σύμμαχο αρχηγό του Μεσογειακού

Θεάτρου Επιχειρήσεων Alexander και

ο Ελλην Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης

υποστράτητος

Γεώργιος Φουντουλάκης.



10 Μαΐου 1945

Σύμφωνα με

τους όρους

παραδόσεως των

Γερμανικών και

Ιταλικών Δυνάμεων Κρήτης - Απασαι

αι υπο την διοίκησιν ή έλεγχον

του Γερμανού

διοικητου Φρουράς Κρήτης ενοπλοι

δυνάμεις

θα καταπαύσουν οιασδήποτε

εχθροπραξίες επί

της ξηράς, θαλάσσης και εν αέρι κατά

την δεκάτην ώραν Αστεροσκοπείου

Γκρίνουϊτς της

δεκάτης ημέρας

του Μαΐου 1945.