Οι Αθηναίοι βοηθούν

τους Αιγυπτίους

εναντίον των Περσών

Ως ελέχθη ανωτέρω οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοι ύστερα από τη μεγάλη νίκη του Ευρυμέδοντος (Μ. Ασία) κυριαρχούσαν στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά τους χρόνους αυτούς 462 π.Χ. η Αίγυπτος επαναστατεί εναντίον των Περσών και ζητεί τη συμμαχίαν των Αθηνών. Εστειλε πρέσβεις εις τα Αθήνας με την υπόσχεση πως αν βοηθήσουν οι Αθηναίοι και ελευθερωθεί η Αίγυπτος θα ανταποδώσει την ευεργεσία πολλαπλάσια. Οι Αθηναίοι διαβλέποντες λαμπρές προοπτικές ανάπτυξης εις την οικονομίαν της πόλεως (σιτοβών του κόσμου - πάπυρος και το χαρτί της εποχής, υφάσματα), βάσεις εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας στην Ανατολική άκρη της Μεσογείου και γενικά ότι εξυπηρετούσε την επεκτατική τους πολιτική εδέχθησαν μετά πολλής προθυμίας και στόλος από τριακόσιες τριήρεις διετάχθη να πλεύσει προς την Αίγυπτο. Η πρώτη μεγάλη μάχη εδόθη στην Πάπρημι στη Δυτική πλευρά του Δέλτα του Νείλου και κατέληξε σε ήττα της εκ τριακοσίων χιλιάδων περσικής στρατιάς. Ο βασιλιάς Αρταξέρξης διά τη συνέχεια του πολέμου εσκέφθη πρώτα να απαλλαγεί από τους Αθηναίους και έστειλε το Μεγάβαζο με πολλά χρήματα στη Σπάρτη να πεισθεί να εισβάλει στην Αττική, αλλά η Σπάρτη εξαντλημένη από τον πόλεμο των ειλώτων δεν απεδέχθη την πρόταση (460) αλλά ζούσε ακόμα και η γενιά των Μηδικών πολέμων και υπήρχε το ήθος της γενιάς εκείνης. Κατά τους ίδιους χρόνους οι Σπαρτιάτες εκστρατεύουν εναντίον του Άργους το οποίον ζητεί τη βοήθεια των Αθηνών σύμφωνα με τους όρους της συμμαχίας την οποίαν και λαμβάνουν, η μάχη γίνεται παρά την Οινόη και οι Αργείοι - Αθηναίοι νικούν τους Σπαρτιάτες το 459 οι Μεγαρείς που ανήκαν στην Πελοποννησιακή συμμαχία βλέποντας την αδυναμία της Σπάρτης να τους βοηθήσει στις συνοριακές διαφορές τους με τους Κορινθίους προσχώρησαν στους Αθηναίους αποχωρούντες από την Πελοποννησιακή συμμαχία. Οι Αθηναίοι έσπευσαν να τους βοηθήσουν εκτιμώντες ότι εξησφαλίζοντο από εισβολή από την Πελοπόννησο. Με την προσχώρηση των Μεγάρων η θέση της Αθήνας απέναντι στις άλλες ελληνικές πόλεις ενισχυόταν σημαντικά, έβλαπτε όμως την Κόρινθο και την Αίγινα. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι από τότε άρχισε το σφοδρό μίσος των Κορινθίων εναντίον των Αθηναίων. Εθίγοντο σοβαρά οικονομικά και ειδικότερα εμπορικά συμφέροντα και ο φόβος από την πολεμική δύναμη, που αυξήθηκε απότομα, των Αθηνών είχον σαν αποτέλεσμα να αρχίσει πόλεμος ανάμεσα στην Αθήνα και ελληνικές πόλεις, ο οποίος ονομάσθηκε πρώτος Πελοποννησιακός πόλεμος. Στον πόλεμο αυτό εναντίον της Αθήνας τάχθηκαν Κορίνθιοι, Επιδαύριοι, Αιγινήτες, Σπαρτιάτες, Θηβαίοι και άλλοι και η πρώτη σοβαρή σύγκρουση δόθηκε το 458 π.Χ. στους Αλιείς (Πόρτο Χέλι) κατά την οποίαν οι Αθηναίοι νικήθηκαν αλλά σε ναυμαχία νίκησαν το στόλο των Πελοποννησίων. Την περίπτωση της Αίγινας που κατείχε εξαιρετικά στρατηγική θέση στο Σαρωνικό και ισχυρό ναυτικό είχε, αντιμετώπισε ταχύτατα η Αθήνα κατεναυμάχησε τον Αιγινητικό στόλο και κυρίευσε εβδομήκοντα πλοία και απέκρουσαν επιτυχώς την εισβολή των χερσαίων δυνάμεων στη Μεγαρίδα ενώ παράλληλα εσυνέχισαν ευνοϊκά γιʼ αυτούς (Αθηναίους) τον πόλεμον κατά των Αιγινητών εξουδετερώνοντας τον ισχυρόν των στόλο. Το 457 π.Χ. άρχισε νέα φάση του πολέμου με την επέμβαση των Σπαρτιατών και άλλων και οι πολεμικές επιχειρήσεις μεταφέρονται στην Στερεά Ελλάδα. Οι Σπαρτιάτες συνάπτουν συμμαχία με τους Θηβαίους και δημιουργούν νέο ισχυρό μέτωπο εναντίον των Αθηνών, τις βοιωτικές πόλεις με ηγεμόνες τους Θηβαίους.

Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοι τους προχώρησαν και εισήλθαν στο έδαφος της Βοιτωτίας και συναντήθηκαν με τους αντιπάλους στα Β. της πόλης Τανάγρας. Το καλοκαίρι του 457 π.Χ. όπου έγινε η μάχη της Τανάγρας, η μεγαλύτερη ως τότε μάχη μεταξύ των Ελλήνων. Η σημασία της μάχης αυτής ήταν μεγάλη συγκρουόταν η Σπάρτη και η Αθήνα οι δύο πρώτες πόλεις της Ελλάδος, δύο συνασπισμοί η Πελοποννησιακή συμμαχία και η Αθηναϊκή συμμαχία, δύο αντίπαλες πολιτικές ιδεολογίες της εποχής, η ολιγαρχική και η δημοκρατική που την εκπροσωπούσαν η Σπάρτη και η Αθήνα καθώς μάλιστα είχε τεθεί θέμα ανατροπής του πολιτεύματος των Αθηνών (οι ολιγαρχικοί είχαν έλθει σε συνεννόηση με τους Σπαρτιάτες). Η μάχη διήρκεσε δύο μέρες. Την πρώτη υπερίσχυον οι της Αθηναϊκής παρατάξεως αλλά η αποχώρηση του Θεσσαλικού ιππικού (πολίτευμα Θεσσαλών ολιγαρχικό) και προσχώρηση προς τους Σπαρτιάτες, παράδειγμα χαρακτηριστικό της επιδράσεως του ιδεολογικού παράγοντος. Στη μάχη αυτή μετείχε ο Περικλής και επολέμησε γενναιότατα “ερρωμενέστατα” προσήλθε και ο εξόριστος Κίμων αλλά δεν τον εδέχθησαν, παρέμειναν όμως οι φίλοι τους και επολέμησαν γενναία μαζί με τους πολίτες της φυλής. Η μάχη αυτή ήταν εξαιρετικά σφοδρή και οι δύο παρατάξεις επολέμησαν με φανατισμό μεγάλο και οι απώλειες ήταν βαρύτατες και για τις δύο πλευρές. Νικητές ήσαν οι Σπαρτιάτες εφόσον παρέμειναν κύριοι του πεδίου της μάχης η νίκη τους όμως δεν ήταν αποφασιστική και λόγω των βαρυτάτων απωλειών δεν κατεδίωξαν τον αντίπαλο στρατό και ούτε έκαμαν εισβολή εις την Αττικήν. Ηρκέσθησαν εις το ότι εγκατέστησαν στη Βοιωτία φιλικές κυβερνήσεις, είχαν επιβάλει την ηγεμονία των Θηβαίων και γύρισαν στην Πελοπόννησο.

Αυτοί και οι Αθηναίοι μπορούν να θεωρηθούν νικητές αφού με την εξαιρετική γενναιότητα και ικανότητα που επολέμησαν σʼ αυτήν ηνάγκασαν τους αντιπάλους των Σπαρτιάτες να αποφύγουν την εισβολήν εις την Αττικήν και καθώς οι Σπαρτιάτες είχαν φύγει από τη Βοιωτίαν οι Αθηναίοι ηδυνήθησαν να ανατρέψουν τη δυσμενή γιʼ αυτούς κατάσταση.

Οι Αθηναίοι δεν εκάμφθησαν από τα αποτελέσματα της Μάχης της Τανάγρας ούτε εδέχθησαν ως οριστική την κατάσταση που διαμορφώθηκε στη Βοιωτία εκλέγουν τον ίδιο χρόνο τον Μυρωνίδη στρατηγό “συνετός μα κα δραστικός στρατηγός” και με μόνον Αθηναϊκές δυνάμεις εισέρχεται στη Βοιωτία και κοντά στα Οινόφυτα το 457 π.Χ. Αύγουστο μήνα και νικά κατά κράτος τους Βοιωτείς, καταλαμβάνει την Τανάγρα κατεδάφισε το τείχος της και χωρίς πολλή δυσκολία εγκαθιστά φιλικές προς την Αθήνα κυβερνήσεις διαλύοντας τη Βοιωτική συμμαχία. Την ίδια επιτυχία είχε και στη Φωκίδα και σε σύντομο χρόνο ανατράπηκε ότι είχαν δημιουργήσει οι Σπαρτιάτες και ολόκληρη η χώρα ως τις Θερμοπύλες έγινε περιοχή της Αθηναϊκής επιρροής ενώ πρωτύτερα ήταν ουδέτερη. Το έτος 456 οι Αθηναίοι ανέλαβαν επιθετική πρωτοβουλία σε ευρεία κλίμακα εναντίον των Λακεδαιμονίων με το στόλο με αρχηγό τον Τολμίδη. Πρώτος στόχος τα παράλια της Λακωνικής όπου έχει επιτυχίες και πλέει προς τη Ζάκυνθο και την Κεφαλληνία και γίνονται σύμμαχοι των Αθηναίων. Έπειτα στράφηκε προς τον Κορινθιακό και κυριεύει τη Χαλκίδα αποικία των Κορινθίων πλέει προς τη Ναύπακτο όπου εγκατέστησε τους Μεσσηνίους του Γʼ Μεσσηνιακού πολέμου και εσυνέχισε τις βάσεις του στη ακτές της Πελοποννήσου και η ναυτική εκστρατεία των Αθηναίων ετερματίστηκε με πλήρη επιτυχία. Το 455 π.Χ. με αρχηγό τον Περικλή γίνεται νέα ναυτική εκστρατεία στον Κορινθιακό κόλπο με επιτυχία. Και η Αθήνα με αυτές τις ναυτικές της επιτυχίες διεύρυνε τις συμμαχίες της και την επιρροή όσο ποτέ άλλοτε επιβεβαιώνουσα τη δύναμη της ιδιαίτερα στη θάλασσα σε συμμάχους και αντιπάλους. Στην Αίγυπτο από το 459 - 456 το Αθηναϊκό και συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα εξακολουθούσε να παραμένει και να αγωνίζεται εναντίον των Περσών με εναλλαγές νικών και ηττών.

Το 456 π.Χ. ο Αρταξέρξης έστειλε από 300 χιλιάδες στρατό και στην περιοχή της Μέμφιδος γίνεται μάχη κρατερά με απώλειες βαριές και διά τους δύο και η περιοχή που την κατείχαν ως τότε οι επαναστάτες περιήλθε και πάλι στους Πέρσες. Οι Αιγύπτιοι παραδίδονται ενώ οι Αθηναίοι συνεχίζουν τον αγώνα καίγαν τα πλοία τους για να μην παραδοθούν στους Πέρσες.

Τέλος κατόπιν συμφωνίας συνθηκολογούν και η αντίσταση τελειώνει. Οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοι είχαν μεγάλες απώλειες. Υπολογίζονται σε 20 χιλιάδες και μεγάλο αριθμό πλοίων και η καταστροφή του στόλου είχε σαν αποτέλεσμα να χαθεί η Κύπρος και να περιέλθει στην κυριαρχία των Περσών.

Είχε όμως η εκστρατεία στην Αίγυπτο και θετικά αποτελέσματα. Επί 6 χρόνια απησχόλησε ολόκληρο το δυναμικό των Περσών στον πόλεμο της Αιγύπτου που δεν θα διαρκούσε τόσον χρόνον χωρίς την παρέμβαση των Αθηνών και ακόμη έκανε συνείδηση στους Πέρσες την πολεμική αξία των Αθηναίων και συμμάχων. Οι ηρωισμοί και θυσίες των Αθηναίων στην Αίγυπτο παρέμειναν στη μνήμη των μεταγενεστέρων ως ένδοξα κεφάλαια της Αθηναϊκής ιστορίας ο Πλάτων στο “Μενέξενον” αναφέρει τιμητικά τους πολεμιστές της Αιγύπτου μαζί με τους νικητές του Ευρυμέδοντος και της Κύπρου ως πρωτεργάτες της ελευθερίας των Ελλήνων “... ήσαν δε ούτοι οίτε επί Ευρυμέδοντα ναυμαχήσαντες και εις Κύπρον στρατεύσαντες και οι εις Αίγυπτον πλεύσαντες...”.

Το πλήγμα από την καταστροφή στην Αίγυπτο ήταν βαρύ διά τους Αθηναίους βρήκαν όμως τον τρόπο και τη δύναμη να αντιμετωπίσουν την κατάσταση και να εμφανισθεί απέναντι των συμμάχων και αντιπάλων η πόλη πανίσχυρη και με νέες μεγάλες επιτυχίες. Ο Περικλής κυριαρχεί στην εκκλησία του δήμου εκλέγεται στρατηγός 453 π.Χ. και με στόλο και χιλίους οπλίτες επιχειρεί αποβάσεις στα παράλια της Πελοποννήσου με επιτυχία. Η πολεμική αυτή ενέργεια αποτελούσε μια μεγάλη ναυτική επίδειξη που επιβεβαίωνε την ισχύ τους στη θάλασσα. Η συνέχιση όμως του αγώνα σε δύο μέτωπα οδηγούσε σε πλήρη εξάντληση τους Πέρσες - Πελοποννησιακή συμμαχία. Ανακαλείται ο Κίμων από την εξορία κατόπιν ενεργειών του ίδιου του Περικλέους στην εκκλησία του δήμου και ως “φιλολάκων” αναλαμβάνει τις διαπραγματεύσεις με τη Σπάρτη και το 451 π.Χ. συνάπτεται συμφωνία πενταετούς ανακωχής”.

Με τη συμφωνία αυτή εξασφαλίζεται η ειρήνη στην κυρίως Ελλάδα και η Αθήνα έχει τον καιρό να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις της και να αντιμετωπίσει τους Πέρσες που είχαν αρχίσει να γίνονται απειλητικοί διατηρώντας προωθημένες βάσεις στην Κύπρο. Και το 450 π.Χ. ο Κίμων με τους 300 Αθηναϊκές και συμμαχικές τριήρεις εκπλέει προς Κύπρον και πολιορκεί το Κίτιον αλλά η πολιορκία παρατείνεται. Εν τω μεταξύ ο Κίμων πέθανε είτε από αρρώστια είτε από τραύμα και τις τελευταίες του ώρες έδωσε εντολή να λύσουν αμέσως την πολιορκία και να αποπλεύσουν κρατώντας μυστικό το θάνατό του. Έτσι από 30 ημέρες δεν έμαθαν ούτε οι σύμμαχοι ούτε οι εχθροί ότι είχε εκλείψει ο Κίμων και ενόμιζαν ότι εκείνος στρατηγούσε. Μετά την αποχώρηση από το Κίτιον οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοι “εναυμάχησαν και επεζομάχησαν” νικηφόρα έξω από τη Σαλαμίνα της Κύπρου. Και η διπλή αυτή νίκη στη θάλασσα και στην ξηρά της Κύπρου ήταν λαμπρή μεταθανάτια αμοιβή του Κίμωνος, άξια της ένδοξης ζωής του.

* O Στέλιος Βασιλάκης είναι φιλόλογος και πρώην

διευθυντής του Λυκείου “ο Κοραής” Συνεχίζεται...