Αποκαλυπτικά τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής: Τα δύο μνημόνια πήγαν πίσω 15 χρόνια την οικονομία της Κρήτης αλλά και όλης της χώρας
Στις 17.1.17 δόθηκαν στη δημοσιότητα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) τα στοιχεία για το συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ, δηλαδή την αξία σε ευρώ των προϊόντων του πρωτογενή και του δευτερογενή τομέα και των υπηρεσιών του τριτογενή τομέα της οικονομίας) σε εκατ. ευρώ και το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σε τρέχουσες τιμές των περιφερειών και των νομών της χώρας του έτους 2014 (στοιχεία για το 2015 θα δημοσιευτούν μετά από δύο περίπου χρόνια, λόγω του χρόνου που απαιτείται για την συλλογή και την επεξεργασίας τους. Το ίδιο συμβαίνει και για τα αντίστοιχα στοιχεία των περιφερειών και των νομών των κρατών-μελών της Ε.Ε).
Στο άρθρο αυτό θα χρησιμοποιήσουμε τα στοιχεία του 2014 και θα τα συγκρίνουμε με εκείνα του 2009 (έτους πριν από τα Μνημόνια) και του 2000 (έτους πριν από την κυκλοφορία του ευρώ) από τη βάση δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ. Για να γίνουν οι συγκρίσεις αυτές πρέπει να αφαιρέσουμε τον πληθωρισμό, δηλαδή να τα μετατρέψουμε όλα τα στοιχεία από τρέχουσες τιμές σε σταθερές τιμές του 2010. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ε.Ε., της Eurostat. Επειδή οι Πίνακες με τις 13 περιφέρειες και τους 51 νομούς της χώρας είναι μεγάλοι, θα περιορίσουμε την ανάλυση των στοιχείων μόνο της Κρήτης και των νομών της και (για λόγους σύγκρισης) του Συνόλου Χώρας, με αναφορές στις άλλες περιφέρειες και νομούς της χώρας (η Αττική είναι ταυτόχρονα περιφέρεια και νομός). Από τις συγκρίσεις αυτές θα φανεί έκταση της καταστροφής που προκάλεσε στο παραγωγικό ιστό των νομών, των περιφερειών και του Συνόλου Χώρας η εφαρμογή μέτρων των δύο Μνημονίων που υπέγραψαν και εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. (χωριστά και μαζί) την πενταετία 2010-2014.
Στο πρώτο μέρος του άρθρου εξετάζουμε το συνολικό ΑΕΠ σε εκατομμύρια ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 των 4 νομών της Κρήτης, της Κρήτης ως συνόλου και του Συνόλου Χώρας τα έτη 2000, 2009 και 2014, στο δεύτερο μέρος τον πληθυσμό και στο τρίτο το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010.
Ι. ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΑΕΠ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ
Στην 1η, 2η και 3η στήλη του Πίνακα 1 δίνεται το συνολικό ΑΕΠ της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας σε εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 τα έτη 2000, 2009 και 2014. Στην 4η στήλη δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή του το 2009 σε σχέση με το 2000, στην 5η το 2014 σε σχέση με το 2009 και στην 6η το 2014 σε σχέση με το 2000.
Από τις τρεις τελευταίες στήλες του Πίνακα 1 φαίνεται ότι το συνολικό ΑΕΠ σε εκατ. ευρώ σε σταθερές τιμες του 2010:
•Το 2009 σε σχέση με το 2000 αυξήθηκε στην Κρήτη και τους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στο νομό Ηρακλείου και η μικρότερη (πολύ μικρή) στο νομό Ρεθύμνης. Στο νομό Λασιθίου η αύξηση ήταν ίση με εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Στην Κρήτη ως σύνολο ή αύξηση ήταν χαμηλότερη απʼ ό, τι στο Σύνολο Χώρας. Στις 13 περιφέρειες της χώρας σημειώθηκε η αύξηση η οποία κυμάνθηκε από 35,5% στην Αττική μέχρι 0,6% στη Στερεά Ελλάδα. Σε 48 νομούς σημειώθηκε αύξηση από 42,9% στο νομό Σάμου μέχρι 2,3% στο νομό Σερρών και σε 3 μείωση (Γρεβενών, Βοιωτίας και Θεσπρωτίας). Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι ενώ μέχρι το 2007 σημειωνόταν συνεχώς αύξηση το 2008 σημειώθηκε μικρή κάμψη και το 2009 μεγαλύτερη λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Παρά, όμως, τη κάμψη αυτή το ΑΕΠ το 2009 ήταν πολύ πιο υψηλό από το επίπεδο του 2000.
• Το 2014 σε σχέση με το 2009 λόγω της εφαρμογής των μέτρων των δύο Μνημονίων, σημειώθηκε μεγάλη μείωση στην Κρήτη και τους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωση στο νομό Ηρακλείου ήταν μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας, ενώ στους άλλους νομούς μικρότερη. Μείωση σημειώθηκε σε όλες τις περιφέρειες από -24,5% στην Κεντρική Μακεδονία και στα Ιόνια Νησιά μέχρι -11,2 στη Δυτική Μακεδονία και σε όλους τους νομούς από -29,5% στο νομό Ροδόπης μέχρι -1,7% στο νομό Φλώρινας.
• Τελικά 2014 σε σχέση με το 2000 μειώθηκε στην Κρήτη, στους νομούς της και στο Σύνολο. Μείωση σημειώθηκε σε 10 περιφέρειες από -22,4% στη Στερεά Ελλάδα μέχρι -2,6% στην Κρήτη και μικρή αύξηση σε 3 (Βόρειο Αιγαίο, Αττική και Δυτική Μακεδονία). Σε 41 νομούς σημειώθηκε μείωση από -28,3 στο νομό Θεσπρωτίας μέχρι -0,2% στο νομό Χανίων, σε ένα στασιμότητα (στο νομό Χίου) και σε 9 αύξηση από 14,8% στο νομό Φλώρινας μέχρι 0,9% στο νομό Αργολίδας. Το επίπεδο του συνολικού ΑΕΠ σε σταθερές τιμες το 2014 στο Σύνολο Χώρας και στις περισσότερες περιφέρειες (ανάμεσα τους και η Κρήτη) και νομούς (ανάμεσά τους και οι 4 νομοί της Κρήτης) ήταν χαμηλότερο από εκείνο του 2000. Η οικονομία, επομένως, της Κρήτης, της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας, λόγω των μέτρων των Μνημονίων, οπισθοχώρησε 15 ολόκληρα χρόνια. Το ίδιο συνέβη σε 10 από τις 13 περιφέρειες και σε 41 από τους 51 νομούς.
ΙΙ. Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Τα στοιχεία για τον πληθυσμό μας χρειάζονται δεδομένου η διαίρεση του ΑΕΠ με αυτά μας δίνει το κατά κεφαλή ΑΕΠ. Τα στοιχεία αυτά δίνονται στον Πίνακα 2. Στην 1η, 2η και 3η στήλη του Πίνακα αυτού δίνεται ο πληθυσμός της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας τα έτη 2000, 2009 και 2014. Στην 4η στήλη δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή του το 2009 σε σχέση με το 2000, στην 5η το 2014 σε σχέση με το 2009 και στην 6η το 2014 σε σχέση με το 2014.
Από τις τρεις τελευταίες στήλες του Πίνακα 2 φαίνεται ότι ο πληθυσμός:
• Το 2009 σε σχέση με το 2000 στην Κρήτη και στους νομούς της αυξήθηκε περισσότερο απʼ ό, τι στο Σύνολο Χώρας. Με την εξαίρεση της Δυτικής Ελλάδας και της Δυτικής Μακεδονίας, στις οποίες σημειώθηκε μείωση, στις 11 άλλες περιφέρειες σημειώθηκε αύξηση από 7,7% στο Νότιο Αιγαίο μέχρι μόλις 0,2% στην Πελοπόννησο. Σε 39 νομούς σημειώθηκε αύξηση από 11,7% στο νομό Ρεθύμνης μέχρι 0,2% στο νομό Βοιωτίας. Στους υπόλοιπους 12 νομούς σημειώθηκε μείωση η οποία κυμαινόταν από -3,7% στο νομό Καρδίτσας μέχρι ελάχιστα στο νομό Εύβοιας.
• Το 2014 σε σχέση με το 2009 στην Κρήτη και στους 3 νομούς της σημειώθηκε αύξηση (στο νομό Λασιθίου σημειώθηκε μικρή μείωση), ενώ στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε μείωση. Μείωση σημειώθηκε σε 10 περιφέρειες από -3,9% στην Αττική μέχρι -0,3% στην Ανατολική Μακεδονία & Θράκη και μικρή αύξηση σε 3 (Κρήτη, Νότιο Αιγαίο και Στερεά Ελλάδα). Σε 33 νομούς σημειώθηκε μείωση από -5,6% στο νομό Άρτας μέχρι -0,1% στο νομό Μαγνησίας. Στους υπόλοιπους 18 σημειώθηκε αύξηση από 4,2% στο νομό Φωκίδας μέχρι 0,3% στο νομό Έβρου.
• Το 2014 σε σχέση με το 2000 στην Κρήτη και στους νομούς της σημειώθηκε αύξηση πολύ μεγαλύτερη από την ελάχιστη στο Σύνολο Χώρας (η μικρή αυτή αύξηση οφείλεται στη μεγάλη μείωση την 5ετία 2010-2014, η οποία ακύρωσε ένα μεγάλο τμήμα της αύξησης που σημειώθηκε την 9ετία 2001-2009) με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της Χώρας το 2014 να είναι χαμηλότερος από το επίπεδο στο οποίο βρισκόταν το 2002. Η τόσο μεγάλη μείωση πληθυσμού οφείλεται στη μείωση των γεννήσεων, στην αύξηση των θανάτων και στη μετανάστευση. Οι συνέπειες αυτές είναι σοβαρότερες από εκείνες στο ΑΕΠ που προαναφέρθηκαν, δεδομένου ότι επιδείνωσε δραματικά το ήδη σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Σε 8 περιφέρειες σημειώθηκε αύξηση από 9,3% στην Κρήτη μέχρι 0,4% στην Ήπειρο, και στις υπόλοιπες 5 μείωση από -4,4% στην Δυτική Ελλάδα μέχρι -0,4% στην Πελοπόννησο. Σε 33 νομούς η αύξηση η οποία κυμαινόταν από 14,5% στο νομό Ρεθύμνης μέχρι 0,1% στο νομό Ευρυτανία και σε 18 μείωση από -8% στους νομούς Καρδίτσας και Άρτας μέχρι -0,1% στο νομό Καβάλας.
ΙΙΙ. ΤΟ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΕΠ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ
Στην 1η, 2η και 3η στήλη του Πίνακα 3 δίνεται το κατά κεφαλή ΑΕΠ των νομών της Κρήτης, της Κρήτης και του Συνόλου Χώρας σε ευρώ σε σταθερές τιμές του 2010 τα έτη 2000, 2009 και 2014. Στην 4η στήλη δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή του συνολικού ΑΕΠ το 2009 σε σχέση με το 2000, στην 5η το 2014 σε σχέση με το 2009 και στην 6η το 2014 σε σχέση με το 2014.
Από τις τρεις τελευταίες στήλες του Πίνακα φαίνεται ότι –εξαιτίας των μεταβολών του συνολικού ΑΕΠ σε σταθερές τιμες και του πληθυσμού που αναλύθηκαν στα δύο προηγούμενα τμήματα του άρθρου αυτού– το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ σε σταθερές τιμες του 2010:
• Το 2009 σε σχέση με το 2000 αυξήθηκε στην Κρήτη και σε 3 νομούς της και στο Σύνολο Χώρας μειώθηκε στο νομό Ρεθύμνης. Η μείωση στο νομό αυτό οφείλεται από τη μια μεριά στη μικρή αύξηση του συνολικού ΑΕΠ του και από την άλλη στη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στο νομό Ηρακλείου και η μικρότερη στο νομό Χανίων. Στην Κρήτη ως σύνολο ή αύξηση ήταν χαμηλότερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Στις 13 περιφέρειες της χώρας η αύξηση κυμάνθηκε από 32,1% στην Αττική μέχρι μόλις 0,04% στη Στερεά Ελλάδα. Σε 48 νομούς σημειώθηκε αύξηση από 38,7% στο νομό Σάμου μέχρι 0,7% στο νομό Γρεβενών και σε 3 μείωση (στους νομούς Θεσπρωτίας, Βοιωτίας και Ρεθύμνης)
• Το 2014 σε σχέση με το 2009 σημειώθηκε μεγάλη μείωση στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωση στους νομούς Ηρακλείου και Χανίων ήταν μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας, ενώ στους άλλους νομούς μικρότερη. Μείωση σημειώθηκε σε όλες τις περιφέρειες από -24,1% στα Ιόνια Νησιά μέχρι -8,3% στη Δυτική Μακεδονία και σε όλους τους νομούς από 29,7% στο νομό Ροδόπης μέχρι -8,8% στο νομό Κοζάνης.
•Τελικά 2014 σε σχέση με το 2000 μειώθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και η μείωση ήταν μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Πολύ μεγάλη ήταν η μείωση στο νομό Ρεθύμνης για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Σε 10 περιφέρειες σημειώθηκε μείωση από -22,9% στη Στερεά Ελλάδα μέχρι -3,1% στη Δυτική Ελλάδα και σε 3 αύξηση ( Δυτική Μακεδονία, Αττική και Βόρειο Αιγαίο). Σε 39 νομούς σημειώθηκε μείωση από -33,0% στο νομό Θεσπρωτίας μέχρι -0,3 στο νομό Έβρου και αύξηση σε 12 από 10,8% στο νομό Φλώρινας μέχρι 0,1% στο νομό Αρκαδίας. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ (σε σταθερές τιμες του Συνόλου Χώρας, 10 περιφερειών (ανάμεσα στους οποίους και η Κρήτη) και 39 νομών (ανάμεσα στους οποίους και οι 4 νομοί της Κρήτης) το 2014 ήταν χαμηλότερο από το επίπεδο του 2000, πήγε, δηλαδή πίσω 15 χρόνια.
Εξαιτίας των μειώσεων που προαναφέρθηκαν η Κρήτη από την 5η θέση που κατείχε ανάμεσα στις 13 περιφέρειες τόσο το 2000 όσο και το 2009 «κατέβηκε» στην 6η θέση το 2014. Η θέση των νομών της Κρήτης ανάμεσα στους 51 νομούς εξελίχθηκε ως εξής: Ο νομός Λασιθίου βελτίωσε τη θέση του και από τη 18η θέση το 2000, «ανέβηκε» στη 14η το 2009 και στην 11η το 2014. Ο νομός Χανίων από την 16η το 2000 «ανέβηκε» στην 11η το 2009, αλλά «κατέβηκε» στη 13η το 2014. Αντίστοιχα ο νομός Ηρακλείου από την 20η το 2000, «ανέβηκε» στη 15η το 2009 και «κατέβηκε» στη 16η το 2014. Διαφορετική ήταν η εξέλιξη στο νομό Ρεθύμνης από την 7η το 2000, «κατέβηκε» στην 24η το 2009 και «ανέβηκε» στη 18η το 2014.
Από την ανάλυση που έγινε στο άρθρο φαίνεται καθαρά πόσο χαμηλά, εξαιτίας των μέτρων των δύο μνημονίων, έπεσε το συνολικό και το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές τόσο της Κρήτης και 3 νομών της όσο και του Συνόλου Χώρας με αποτέλεσμα να είναι χαμηλότερα από τα αντίστοιχα στοιχεία του 2000 (του νομού Ρεθύμνης χαμηλότερα απʼ ο, τι 2001).Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες περιφέρειες και τους περισσότερους νομούς της χώρας. Ακόμη χειρότερα ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε εξαιτίας των μέτρων αυτών και το 2014 ήταν χαμηλότερος από εκείνο του 2002. Εκτός από τις μειώσεις αυτές, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι με την εισαγωγή του ευρώ η μεγάλη ανισότητα που υπήρχε το 2000 ανάμεσα στις περιφέρειες και στους νομούς της χώρας στο κατά κεφαλή ΑΕΠ σε σταθερές τιμες, αυξήθηκε το 2009 και, παρά τη μικρή μείωσή της το 2014, εξακολούθησε να είναι πολύ πιο υψηλή απʼ ό, τι το 2000.
Για να επανέλθει η οικονομία των νομών, των περιφερειών και του Συνόλου Χώρας στο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν το 2009 θα απαιτηθούν πολλά χρόνια. Το πόσα θα είναι τα χρόνια αυτά θα εξαρτηθεί από:
(α) το αν και κατά πόσο οι δανειστές θα συναινέσουν σε ουσιαστική ελάφρυνση του δημόσιου χρέους,
(β) τις εξελίξεις στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης ειδικότερα, και
(γ) αν θα εφαρμοστεί με συνέπεια και συνέχεια από όλες τις κυβερνήσεις ένα συγκροτημένο μακροχρόνιο πρόγραμμα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην Αντιπρόεδρος της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.
