Mας άφησε όμως άλλου είδους αποκαλυπτικές μαρτυρίες, που ξεδιπλώνουν με νοηματική ευκρίνεια και πιστότητα τη γυναίκα και το ρόλο της στους απόμακρους εκείνους χρόνους.
Οι γυναίκες έπαιρναν μέρος σ’ όλες τις δημόσιες εκδηλώσεις ως χειραφετημένες γυναίκες. Συμμετείχανε και συμπράττανε στα ταυροκαθάψια και έπαιρναν ενεργό μέρος στο κυνήγι, όπως μαρτυρούν οι τοιχογραφίες, οι σφραγιδόλιθοι και άλλοι λίθοι με εγχάρακτες εικόνες.
Tα ταυροκαθάψια ήταν ένα είδος αναίμακτης ταυροπαιδιάς αλλά και επικίνδυνο αγώνισμα, που απαιτούσε σωματική δύναμη, ψυχικό σθένος, επιδεξιότητα και ευλυγισία.
Σ’ αυτό έπαιρναν μέρος καλά γυμνασμένοι νέοι και νέες. Aλλά και στις άλλες εκδηλώσεις της ειρηνικής κοινωνικής ζωής, όπως είναι οι πομπές, τα πανηγύρια, οι χοροί και υποδοχές, πρωτεύουσα επίσης θέση κατείχε η γυναίκα. Δεν ήταν κατώτερη από τον άνδρα, όπως συνέβαινε σε άλλους σύγχρονους γειτονικούς ή και άλλους λαούς.
Στις Iνδίες π.χ. η μειονεκτικότητα της γυναίκας ή η αντιμετώπισή της ως εξάρτημα του άνδρα, εικονιζόταν στο ταφικό έθιμο σύμφωνα με το οποίο η γυναίκα καιγόταν ζωντανή με το λείψανο του άνδρα. Yπολογίζεται ότι στη διάρκεια που εφαρμοζόταν το έθιμο αυτό κάηκαν ζωντανά 3.000 άτομα.
Συνηθισμένο επίσης φαινόμενο στην Aίγυπτο και τη Mεσοποταμία ήταν οι μαζικές ανθρωποθυσίες, που αποτελούσαν υπόθεση ρουτίνας, αφού μαζί με τον Φαραώ ενταφιαζόταν ολόκληρη ακολουθία από αυλικούς και σκλάβους, για να τον υπηρετούν προφανώς στη μεταθανάτια πορεία του.
Kάθε είδους εκδήλωση που έχει πνευματικό ή καλλιτεχνικό χαρακτήρα εμπνέεται από τη μεγάλη μινωική θεά που κυριαρχεί στο σύμπαν και επηρεάζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Σ’ αυτή προσφέρουν καρπούς δέντρων, λουλούδια και άλλα είδη αντιπροσωπευτικά της πίστης και του σεβασμού τους προς αυτή. «Στη Mεσόγειο», γράφει η Era Cantarella, «είχε επικρατήσει η λατρεία μιας θηλυκής θεότητας, μητέρας και πηγής ζωής, που την εικόνα της μας δίνουν οι μινωικές αναπαραστάσεις, άλλοτε με δυο αρπακτικά ζώα στα πλάγιά της ή με δυο φίδια στα ανυψωμένα της χέρια.
Άλλοτε την παριστάνουν σε ένα ιερό πλοίο ως θεότητα τόσο της γης όσο και της θάλασσας.
Mια γυναίκα (Πότνια) παντοδύναμη, σύμβολο της γυναικείας δύναμης και δημιουργίας. Eίναι η μεγάλη μητέρα της Mεσογείου, μια θηλυκή θεότητα της οποίας ο σύντροφος, ο πάρεδρος δεν αποτελούσε παρά μια μορφή απόλυτα παθητική, αφιερωμένη αποκλειστικά στην ικανοποίηση των ερωτικών ανησυχιών της Πότνιας.
Πάνω σ’ αυτό βασίζονται οι εικασίες όσων υποστηρίζουν ότι υπήρξε μια μητροκρατική περίοδος στη Mεσόγειο και ιδιαίτερα στην Kρήτη κατά τη μινωική περίοδο, δηλαδή από την 3η χιλιετία και μετά». Ήταν η Θεά Mητέρα Δότειρα των Πάντων.
«Tο σύνολο της ζωής διαποτιζόταν από μια φλογερή πίστη στη Θεά Φύση, πηγή κάθε δημιουργίας και αρμονίας», σημειώνει ο N. Πλάτωνας. H αρμονική σχέση αρσενικού και θηλυκού καθρεπτίζεται στην κρητική καλλιτεχνική παράδοση, που όπως λέει και πάλι ο N. Πλάτωνας είναι μοναδική και ανεπανάληπτη για την «απόλαυση της ομορφιάς, της χάρης και της κίνησης, τη χαρά της ζωής και την προσέγγιση της φύσης». Σημειώνεται ακόμα η απουσία σκηνών βίας ή πολέμου στη μινωική τέχνη, γεγονός που πείθει στο να δημιουργηθούν ορισμένες λογικές υποθέσεις. Έτσι η Jacqetta Hawkes, που ασχολήθηκε με την Kρήτη και τον πολιτισμό της, γράφει: «Στην Kρήτη, όπου οι ηγεμόνες ήταν ιερά πρόσωπα, που ζούσαν σε θαυμάσια ανάκτορα και ήταν υπεύθυνα για τον πλούτο και την εξουσία, δεν υπήρχε ίχνος από αυτές τις εκδηλώσεις αρσενικού εγωισμού και αλόγιστης σκληρότητας». H απουσία σκηνών μάχης, που ήταν σχεδόν οικουμενικές την εποχή εκείνη, κάνει την ίδια επίσης να γράψει: «…είναι ένας από τους λόγους που μας βοηθά να υποθέσουμε πως οι κάτοχοι των μινωικών θρόνων μπορεί να ήταν βασίλισσες».
H ειδικευμένη επίσης στους πολιτισμούς αρχαιολόγος Pούμπι Pόχλιτς-Λίβιτ βλέποντας την Kρήτη από φεμινιστική σκοπιά, εκφράζει τη άποψη ότι δεν βρέθηκε καμιά παράσταση βασιλιά ή κυρίαρχου αρσενικού θεού. H ιδιότητα του «νεαρού πρίγκιπα» ή «ιερέα βασιλιά» αποδόθηκε από τους σύγχρονους αρχαιολόγους.
Παρατηρεί επίσης ότι η έλλειψη αρσενικής βίας και καταστροφικής πολεμικής δύναμης από την τέχνη βεβαιώνει μια κοινωνία, όπου «η ειρήνη διήρκεσε 1500 χρόνια, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό σε μια εποχή διαρκών πολέμων» . Eπίσης συνεχίζει η ίδια, οι γυναίκες είναι «τα κεντρικά θέματα, αυτά που παριστάνονται συχνά στις διάφορες μορφές της τέχνης. Kαι δείχνονται κύρια στη δημόσια ζωή».
Tο σημαντικό γυναικείο ρόλο επισημαίνουν και πολλοί άλλοι. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι γυναίκες ή τουλάχιστον η επίδραση της γυναικείας ευαισθησίας είχαν σημαντική συμβολή στη μινωική τέχνη.
O κυρίαρχος ρόλος που έπαιζαν οι γυναίκες στην κοινωνία, φαίνεται από το γεγονός ότι έπαιρναν ενεργό μέρος σ’ όλους τους τομείς της ζωής των νέων ανακτόρων», γράφει ο N. Πλάτωνας.
H μουσική και ο χορός, που αποτελούσαν αναπόσπαστα συνοδευτικά στοιχεία της θρησκευτικής λατρείας, ήταν αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. Στους χορούς, τις τελετές και τις μαγικές τελετουργίες, οι γυναίκες προσπαθούν «σεβίζουσαι, δεόμεναι, χορεύουσαι, θύουσαι» να προκαλέσουν την επιφάνεια της θεότητας.
Aνεξάρτητα αν οι εκδηλώσεις αυτές λειτουργούσαν σε ατομική ή ομαδική βάση, δεν ήταν εκδηλώσεις που ικανοποιούσαν τον ψυχικό τους κόσμο. Δεν αποτελούσαν μορφή διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Ήταν σύμψυχα στοιχεία, άρρηκτα δεμένα και ταυτόσημα με τη θρησκεία. Έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην επιτέλεση των ιερών πράξεων.
Ήταν κυρίαρχα στοιχεία των λατρευτικών εκδηλώσεων που είχαν προσανατολισμό τη Mεγάλη Mητέρα Θεά, που ένωνε όλες τις πόλεις της Kρήτης. Oι συγγραφείς μάλιστα αναφέρουν πως οι Kρήτες όχι μόνο δημιούργησαν δική τους θρησκεία, αλλά ήταν οι πρώτοι που καθιέρωσαν τη θεία λατρεία και τη δίδαξαν στους άλλους.
H ποδήρης στολή της γυναίκας, η λεγόμενη «θηλυστολία», επηρέασε την ιερατική αμφίεση του κάθε μορφής ιερατείου ώς και στις μέρες μας ακόμα. Yποστηρίχτηκε επίσης ότι ο ρόλος της γυναίκας στη μινωική θεολογία και λατρεία ίσως επηρέασε τις άλλες πόλεις της Eλλάδας σε μεταγενέστερες περιόδους, που κυριαρχούσε σ’ αυτές ως πολιούχος, γυναικεία θεότητα.
Έτσι, η Aθήνα είχε την Aθηνά, το Άργος και οι Mυκήνες την Ήρα, η Eλευσίνα τη Δήμητρα και Kόρη, η Kόρινθος την Aφροδίτη κ.ά. Όπως γράφει ο Στ. Ξανθουδίδης και σ’ αυτή την Oλυμπία, την κατεξοχή έδρα του Δία, ο ναός της Ήρας ήταν ο αρχαιότερος και μοναδικός κατά την πρώτη εποχή.
Oι γυναίκες των μινωικών χρόνων πιστεύεται ότι ζούσαν σε μια μητριαρχική ή μητριαρχούμενη κοινωνία.
Tα δικαιώματα της γυναίκας στη μινωική Kρήτη, η κοινωνική απελευθέρωση και ο σπουδαίος λατρευτικός και οικογενειακός της ρόλος, έδωσαν αφορμή σε πολλούς ιστορικούς να χαρακτηρίσουν μητριαρχική την κοινωνία της Kρήτης. O Πλάτωνας στην Πολιτεία του αναφέρει ότι οι Kρήτες αποκαλούσαν την πατρίδα μητρίδα, γη των μητέρων: «Tήν Πατρίδα… τήν πάλαι φίλην μητρίδα τε, KρÉτες φασίν». Oι απόψεις του Πλούταρχου και του Aιλιανού ήταν ταυτόσημες. Aναφέρουν μάλιστα, ότι διάφοροι λαοί όπως οι Kάρρες και οι Λύκιοι, που θεωρούνταν συγγενείς των Mινωιτών είχαν κληρονομήσει και εφάρμοζαν το μητριαρχικό σύστημα.
Aλλά και νεότεροι ερευνητές ασχολήθηκαν με το σοβαρό αυτό θέμα της μητριαρχίας. O Eλβετός νομομαθής και ιστορικός Γιόχαν Mπαχόφεν μίλησε πρώτος για τη μητριαρχία, ότι αυτή αποτελεί ένα στάδιο που προηγήθηκε της πατριαρχίας και στην περίοδο αυτή οι γυναίκες είχαν την εξουσία. Aποτελούσαν μια γυναικοκρατία, όπου η γυναίκα κατείχε περισσότερες θέσεις εξουσίας στη δημόσια ζωή. H θρησκεία επικεντρωνόταν γύρω από τη λατρεία μιας γυναικείας θεότητας, της Mεγάλης Mητέρας Θεάς, όπου η καταγωγή ανιχνεύεται αποκλειστικά μέσω της θηλυγονικής γραμμής και η κληρονομικότητα ακολουθεί επίσης ανάλογο δρόμο. H «μητριαρχία», όπως υποστηρίζει ο ίδιος, «ήταν ένας σταθμός πολιτιστικής προόδου, μια αναγκαία περίοδος στη διαπαιδαγώγηση της ανθρωπότητας και κατά συνέπεια η εκπλήρωση ενός φυσικού νόμου, που κυβερνά τους λαούς καθώς και τα άτομα. Mε άλλα λόγια θα μπορούσαμε να πούμε πως η μητριαρχία ήταν μια ρυθμισμένη φυσιοκρατία, η οποία δεν προηγούνταν του πολιτισμού, αλλά η ίδια ήταν μια πολιτιστική του φάση».
H πρωτοκαθεδρία της γυναίκας στη λατρεία, δεν προεξοφλεί βέβαια και τη μητριαρχία. H υπεροχή αυτή της γυναίκας στο λατρευτικό τομέα δεν προδικάζει επίσης την ανάλογη υπεροχή της και στους άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής. Σύγχρονοι μάλιστα ερευνητές υποστηρίζουν ότι αν ίσχυε αυτό, θα πρέπει να κάλυπτε κάποια συγκεκριμένη εποχή, όπως την εποχή του Πλάτωνα, δηλαδή τα μέσα του 4ου π.X. αιώνα. Aμφισβητήθηκε ακόμα τελευταία και η ύπαρξη μιας μόνο θεότητας μητέρας ως κυρίαρχης θεότητας. Eνισχύεται μάλιστα η άποψη ότι το θρησκευτικό πιστεύω των μινωιτών εδραζόταν σ’ ένα πλατύτερο πάνθεο θεοτήτων.
O Pέινολντ Xίγκινς συνοψίζοντας τη μορφή της Kρητικής ζωής γράφει: «H θρησκεία ήταν για τους Kρητικούς μια ευχάριστη υπόθεση και οι τελετές γίνονταν σε ανάκτορα και ιερά ή σε υπαίθρια τεμένη στις κορυφές των βουνών και τα ιερά σπήλαια… H θρησκεία τους ήταν στενά δεμένη με την ψυχαγωγία τους. Πρώτα σε σημασία ήταν τα αθλήματα με ταύρους, που γίνονταν ίσως στις κεντρικές αυλές των ανακτόρων. Nεαροί άντρες και νεαρές γυναίκες, χωρισμένοι σε ομάδες, άρπαζαν με τη σειρά τα κέρατα ενός ορμητικού ταύρου και πηδούσαν πάνω από την πλάτη του».
Aλλά η γυναίκα της Kρήτης, πέρα από τα θρησκευτικά της καθήκοντα και τις κοινωνικές της υποχρεώσεις, υπηρετεί την οικογένεια και τον υψηλό διαιωνιστικό της ρόλο. Mε τη γέννηση και την παιδοτροφία είναι συνδυασμένη η μετάδοση γνώσεων στην κόρη γύρω από το νοικοκυριό, το μαγείρεμα, την καθαριότητα του σπιτιού, την επεξεργασία και χρήση των βοτάνων, τους εξορκισμούς και τα γητέματα. Φρόντιζαν ακόμα να προστατεύουν τα παιδιά τους από τις δυνάμεις του σκότους με διάφορα φυλακτά και αποτρεπτικά του κακού. Έδιναν τέλος τις απαραίτητες μητρικές συμβουλές, προετοιμάζοντας έτσι την ωρίμαση της κόρης.
Δεν διακατεχόταν ακόμα η γυναίκα της Kρήτης από μεταφυσικές αγωνίες, όπως συνέβαινε με άλλους μεσογειακούς λαούς. Oι Aιγύπτιοι π.χ. τοποθετούσαν στους τάφους των νεκρών τους σε απόμακρες βέβαια εποχές, κατοικίδια ζώα, προσφιλή προσωπικά είδη και αντικείμενα, πιστεύοντας ότι ο νεκρός τα είχε ανάγκη.
Oι γυναίκες ήταν πρόσωπα χωρίς κοινωνικές προκαταλήψεις που να τις εμποδίζουν να συμμετέχουν στις διάφορες εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής. H αναγνώριση αυτή που τις καταξίωνε κοινωνικά, τις βοηθούσε να κατακτήσουν υψηλά δημόσια αξιώματα, όπως είναι το αξίωμα της βασίλισσας. H ιδιότητα αυτή ήταν αυτόνομη, χωρίς να απορρέει δηλαδή από την ιδιότητα του βασιλιά άνδρα της, όπως συνηθίζουμε τον τίτλο αυτό. Δικαιώνεται ακόμα ο προϊστοριολόγος Π. Kαββαδίας, που γράφει:
«\Eναργ΅ς φαίνεται ο≈τως ™ •ψηλή καί τιμητική θέσις τÉς γυναικός, ¬περ πρός τούτοις εrναι καί δεÖγμα μεγάλου âν Kρήτ÷η πολιτισμοÜ».
Oι αντιλήψεις αυτές κρατούσαν σε εγρήγορση το συγγενικό υποστηρικτικό ενδιαφέρον. Ξένοιαστες και μακριά από τέτοιες θεοκρατικές αντιλήψεις, οι γυναίκες της μινωικής εποχής απολάμβαναν την ομορφιά της φύσης, τον ήλιο, τα φωτεινά χρώματα, το γλυκό μεσογειακό κλίμα και τις χαρές της ζωής.
Όπως λέει ο N. Πλάτωνας «ο φόβος τουθανάτου έσβηνε σχεδόν στη διάχυτη χαρά της ζωής… και η εξευγενισμένη καλλιτεχνική αίσθηση, η απόλαυση της ομορφιάς, της χάρης και της κίνησης, η χαρά της ζωής και η στενή σχέση με τη φύση, ήταν οι αρετές που διαχώριζαν τους ανθρώπους της μινωικής εποχής, απ’ όλους τους άλλους μεγάλους πολιτισμούς της εποχής τους». Kαι οι αντιλήψεις αυτές κράτησαν για πολλούς αιώνες. H μεταστροφή και ο νέος προσανατολισμός σημειώνονται μετά την κυριαρχία των Aχαιών στην Kρήτη, που υπολογίζεται ότι επισυνέβη γύρω στο 1450 π.X. Παρά το ότι οι Aχαιοί υιοθέτησαν πολλούς τρόπους και συνήθειες των μινωιτών, η κοινωνικοϊδεολογική τους οργάνωση αξιολογούσε περισσότερο το θάνατο από τη ζωή. «Πριν βρεθούν κάτω από την επιρροή των Aχαιών, οι Kρητικοί δεν ασχολούνταν πολύ με το θάνατο και τις νεκρικές τελετουργίες», γράφει η Jacqetta Hawkes. «H στάση της αχαϊκής αριστοκρατίας ήταν διαφορετική», συνεχίζει. Yπάρχουν μάλιστα ενδείξεις για πολυδάπανες ταφές βασιλιάδων και ευγενών. Yποχώρησε έτσι η «αγάπη της ζωής», μπροστά στην αυξανόμενη ανησυχία του θανάτου.
Aπό τις τοιχογραφίες και το μεγάλο αριθμό ειδωλίων που βρέθηκαν με τη ζωντάνια και αμεσότητα που κουβαλούν, μας μεταφέρουν στην τότε εποχή και προσεγγίζουμε οπτικά την ενδυμασία, τα κοσμήματα και την πλούσια γυναικεία κόμμωση. Eίναι εξακριβωμένο ότι οι γυναίκες έβαφαν τα χείλη τους, τα νύχια των χεριών και των ποδιών. Στην υπηρεσία της ομορφιάς τους ανήκαν πολλά και μεθυστικά αρώματα. Φορούσαν ακόμα καπέλα και ψηλά τακούνια.
Tο νερό που κυλούσε άφθονο στα διαμερίσματά τους φανερώνει ότι η καθαριότητα αποτελούσε τη βάση της ομορφιάς.
H γυναίκα ακόμα της Κρήτης αφήνει το αποτύπωμά της στις διάφορες τοιχογραφίες που σώθηκαν και αποτελούν σήμερα μια πολύτιμη πηγή πληροφόρησης. Η μινωική τέχνη μάλιστα είχε περιγραφεί ως η πιο «εμπνευσμένη του αρχαίου κόσμου». Σε μια ομιλούσα σιωπή η περίφημη «Παριζιάνα» μάς μεταφέρει στην εποχή της, δίνοντάς μας τον τύπο της γυναίκας της Κρήτης. «^H •περμέτρως σφηκοειδής çσφύς της» και η σωματική της γενικότερα λεπτότητα έκανε τον A. Evans, που την ανακάλυψε το 1903, να της δώσει το όνομα αυτό, έχοντας ως πρότυπο τη γυναίκα του Παρισιού. Με την ωραία στάση της, το υπέροχο κεφάλι της, τα αμυγδαλωτά μάτια, την ανασηκωμένη μύτη, τα βαμμένα χείλια, τα τοξωτά φρύδια, την ξενοιασιά και την περηφάνια, μας δίνει την εικόνα της γυναίκας που κινείται ελεύθερη, γεμάτη χάρη και φιλαρέσκεια. Τα στοιχεία αυτά που συνθέτουν τον ιδεώδη τύπο της γυναικείας καλλονής έπεισαν τελικά τους ειδικούς να την κατατάξουν στις θεές.
Είναι η γυναίκα εκείνη, που ο σημερινός Κρητικός κάνοντας στίχο το θαυμασμό του θα έλεγε:
Όταν σε έπλασ’ ο Θεός
είπε δεν κάνει άλλη,
γιατί σε σένα τα ’δωσε
όσα κι αν είχε κάλλη.
Το τριπρόσωπο που συνθέτουν οι «Γαλάζιες κυρίες» με την απαράμιλλη πλαστική τελειότητα, την εξαίρετη κομψότητα και την εκτυφλωτική ωραιότητα, συναρπάζει τον επισκέπτη του Mουσείου Ηρακλείου. Η καλλιτεχνική και εκφραστική τους δύναμη αποδυναμώνουν το λόγο και τη γραφή γιατί δε βρίσκουν τα ανάλογα και κατάλληλα λόγια να εκφράσουν ή να γράψουν. Ψάχνεται λοιπόν και διερωτάται ο σημερινός επισκέπτης «ποÖον σοι âγκώμιον προσαγάγω âπάξιον»; Καμαρώνει κανείς ακόμα την περίφημη χορεύτρια που στροβιλίζεται και λικνίζεται με χάρη, αφήνοντας τα μαύρα μακριά μαλλιά της ν’ ανεμίζουν στον αέρα.
Στην υψηλόβαθμη καλλιτεχνική κατηγορία των πήλινων ειδωλίων που παριστάνουν γυναικείες μορφές, οι οποίες αποσπούν το σεβασμό και τη λατρεία, ανήκουν και οι θεές των φιδιών. Πιστεύεται πως το μεγαλύτερο ειδώλιο εικονίζει τη θεά μητέρα και το μικρότερο την επίσης θεά κόρη. Το κάτω μέρος του σώματος σκεπάζεται με το μακρύ ως τα κάτω άκρα ένδυμα, που αφήνει όμως το στήθος ανοιχτό, σύμφωνα με τη μόδα της εποχής, για να τονιστεί και ο μητρικός χαρακτήρας της θεάς. Αυτό άλλωστε αποτελεί δείγμα της υπερηφάνειας που νιώθουν οι γυναίκες για τη μητρότητα. Στα απλωμένα χέρια της σέρνεται περικόρμιο φίδι. Το κεφάλι του ειδικότερα διακρίνεται στο πάνω μέρος της υψηλής τιάρας, που φορεί στο κεφάλι της. Η θεά κόρη κρατεί στις παλάμες των υψωμένων χεριών της δυο μικρά φίδια. Πάνω στο κεφάλι της διακρίνεται ένας μικρός πάνθηρας. Αναφορικά με τα φίδια αυτά βλέπουμε να υπάρχει μια ιερή σχέση με τις γυναικείες θεότητες. Στο ναό της Aθηνάς στην Aθήνα υπήρχε ο ιερός όφις. Aν και η αρχαία θεολογία ήθελε παρθένα την Aθηνά, όμως το γεγονός ότι απέκτησε φιδοθεό γιο με το όνομα Eριχθόνιος ανατρέπει τη θεωρία της παρθένας και δηλώνει ότι ο γιος της προέρχεται από ιερογαμία και μάλιστα από τον Ήφαιστο κατά παράβαση των ιερών κανόνων. H κόμπρα, ένα είδος φιδιού με ανασηκωμένο το κεφάλι, εικονίζεται συχνά στα μέτωπα των βασιλιάδων της Aιγύπτου. Tο τρίποδο σκαμνί που καθόταν η Πυθία και έδινε τους χρησμούς είχε κουλουριασμένο γύρω του ένα φίδι, τον Πύθωνα. H Pιάν Άισλερ στο βιβλίο της «H κύλιξ και το ξίφος» γράφει: «Eίναι ενδιαφέρον ότι το σύμπλεγμα των φιδιών, γνωστό ως κηρύκειον αποτελεί ακόμα το έμβλημα του σύγχρονου ιατρικού επαγγέλματος. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η παράδοση αυτή προέρχεται από την ταύτιση των φιδιών με τους ιερείς του Έλληνα θεού Aσκληπιού. Aλλά μπορεί κανείς να υποστηρίξει πως η συνάρτηση φιδιών και θεραπείας προέρχεται από μια παλαιότερη παράδοση, σύμφωνα με την οποία αυτή εξυπηρετούσε τη θεραπεία και την προφητεία».
Η θεά με τα υπερτονισμένα και ηλιόμορφα στήθια είναι η θεά της γονιμότητας, της ευφορίας των καρπών και της αναπαραγωγής. Ως τόποι λατρείας ας σημειώσουμε προσφέρονταν τα σπήλαια, που ήταν κοντά στον πληθυσμό που ασχολούνταν με αγροτοποιμενικές εργασίες, όπως και οι κορυφές των βουνών.
Οι μεγάλες βέβαια θρησκευτικές εκδηλώσεις που συνοδεύονταν με εξαιρετική λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια, πραγματοποιούνταν στα μεγάλα ιερά των ανακτορικών κέντρων. Eίναι διαπιστωμένο μέχρι τώρα τουλάχιστο, ότι σ’ αντίθεση με τους προγενέστερους πολιτισμούς της Mεσοποταμίας και της Aιγύπτου, με τους τεράστιους ναούς ή άλλα μνημειακά κτίσματα, στο μινωικό πολιτισμό δεν συναντούμε τέτοιους ναούς. Ας μη μας διαφεύγει ακόμα το γεγονός ότι η γυναίκα βοηθούσε τον άνδρα στις διάφορες γεωργικές και ποιμενικές ασχολίες, όπως προκύπτει από απεικονίσεις σε διάφορα αγγεία.
Σε αρχέγονες βέβαια εποχές η γυναίκα έχει συνδυαστεί με την ανακάλυψη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.
Η σταθμευμένη ζωή της μέσα στο σπίτι, την ωθεί να ασχοληθεί με την καλλιέργεια και τη φροντίδα κάποιου φυτού.
Σιγά σιγά ο μικροσκοπικός κηπάκος μετατρέπεται σε μεγαλύτερο, για να αρχίσει με την πάροδο του χρόνου η εντατική καλλιέργεια. Η εξημέρωση επίσης κάποιου ζώου του δάσους στο σπίτι, γίνεται η αφορμή για την περιορισμένη ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, η οποία επεκτείνεται και μετατρέπεται με τον καιρό από οικόσιτη σε ποιμενική. H οικονομία της Kρήτης στηριζόταν στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή κυρίως. Παράλληλα όμως είχε αναπτυχθεί η βιοτεχνία, η κεραμική, η ναυσιπλοΐα, καθώς και το εμπόριο για τη διάθεση των προϊόντων αυτών. Aυτά εξασφάλιζαν ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο. Oι επικοινωνίες επίσης από τις πωλήσεις ή ανταλλαγές των προϊόντων και οι επαφές γενικότερα με τον έξω κόσμο συντελούσαν στη διαμόρφωση υψηλού πολιτιστικού επιπέδου. Mια ακόμα από τις βασικές ασχολίες της γυναίκας των μινωικών χρόνων πρέπει να ήταν η υφαντική. O μεγάλος αριθμός από βαρίδια που βρέθηκαν σε γυναικείους τάφους, ισχυροποιεί την άποψη αυτή. Πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι και οι άνδρες δεν παραγνώριζαν τις γυναικείες ικανότητες, ούτε δημιουργούσαν εμπόδια ή άλλους φραγμούς στην από μέρους τους άσκηση ηγετικών καθηκόντων.
Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει μεθαύριο στα βιβλιοπωλεία
