Η Ελλάδα έχει τον χαμηλότερο δείκτη εγκληματικότητας από όλες τις χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που παρουσιάζει η Ελευθεροτυπία του Σαββάτου. Ωστόσο, οι Έλληνες πολίτες εμφανίζονται να είναι οι περισσότερο ανασφαλείς Ευρωπαίοι.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας έρευνας, η Κρήτη κατέχει τους υψηλότερους δείκτες εγκληματικότητας, με το νομό Ρεθύμνου να είναι πρώτος σε ανθρωποκτονίες, ενώ σε απόσταση αναπνοής είναι και οι υπόλοιποι νομοί του νησιού.

Αναλυτικά, με εξαίρεση τις ανθρωποκτονίες, στις οποίες η χώρα μας καταλαμβάνει την πέμπτη θέση της κατάταξης -χαμηλότερα σε κάθε περίπτωση του μέσου όρου- η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ στην εγκληματικότητα.

Στις ανθρωποκτονίες, η Ισπανία και η Φινλανδία κατέχουν τις δύο πρώτες θέσεις, ενώ γενικά στα εγκλήματα φυσικής βίας (βιασμοί, επικίνδυνες σωματικές βλάβες, λήστείες) η Βρετανία κατέχει την πρώτη θέση, εμφανίζοντας γενικά υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας που την κατατάσσουν στην πρώτη θέση και με διαφορά από τις υπόλοιπες χώρες.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι η Ιταλία και οι χώρες της σύγκλισης, δηλαδή οι χώρες των οποίων το ΑΕΠ είναι μικρότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, όπως επίσης και η Γερμανία και Αυστρία έχουν χαμηλούς δείκτες εγκληματικότητας.

Στον αντίποδα βρίσκονται οι χώρες του βορρά -Βρετανία, Σουηδία, Φινλανδία, Ολλανδία και Γαλλία έχουν υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας.

Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Ηλία Ιωακείμογλου, ο οποίος εκπόνησε την έρευνα για λογαριασμό της VPRC, οι κοινωνικές εντάσεις εκτονώνονται με διαφορετικό τρόπο στις χώρες της σύγκλισης από ό,τι στις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες.

Ένα άλλο στοιχείο της έρευνας είναι η δυσπιστία των Ελλήνων ως προς την αξιοπιστία της Αστυνομίας. Η απάντηση «η Αστυνομία δεν θα έκανε τίποτα ούτως ή άλλως» επιλέγεται από τους Έλληνες σε ποσοστό διπλάσιο (21%) έναντι του μέσου όρου των άλλων χωρών (10%).

Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα θέματα που απασχόλησαν τους πολίτες του δείγματος, τα οποία είναι κατά σειρά: ναρκωτικά, ξένοι, ανθρωποκτονίες, αύξηση της εγκληματικότητας γενικά. Αυτό δείχνει ότι το θέμα των μεταναστών εμπλέκεται άμεσα σε τέτοιες συζητήσεις ως γενική κατηγορία που συνδέεται αφηρημένα με την αύξηση της εγκληματικότητας.

Επίσης, από τα στοιχεία της έρευνας φαίνεται ότι παρά την κάμψη της εγκληματικότητας κατά την περίοδο 1998-2000, οι πολίτες εξακολουθούν να θεωρούν ότι η εγκληματικότητα αυξάνεται.

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Στα τρία σοβαρότερα εγκλήματα φυσικής βίας συνολικά (ανθρωποκτονίες, βιασμοί, επικίνδυνες σωματικές βλάβες) διακρίνεται η νησιωτική Ελλάδα με εξαίρεση τη Σάμο και ιδιαίτερα η Κρήτη και τα Επτάνησα, ορισμένοι νομοί της Πελοποννήσου (Αχαΐα, Ηλεία, Μεσσηνία) ενώ από τη Βόρεια Ελλάδα μόνο ο νομός Χαλκιδικής. Οι νομοί Αττικής και Θεσσαλονίκης, που έχουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αστικού πληθυσμού, παρουσιάζουν σχετικά μικρούς δείκτες στα εγκλήματα βίας. Αναλυτικότερα η εικόνα για τα επιμέρους εγκλήματα βίας έχει ως εξής:

* ΑΝΘΡΩΠΟΚΤΟΝΙΕΣ

Στις δεκαπέντε πρώτες θέσεις της κατάταξης, οι δεκατρείς νομοί ανήκουν στην νότια ή στη νησιωτική Ελλάδα, ενώ η συμμετοχή της Βόρειας Ελλάδας είναι μικρή με δύο νομούς. Την πρώτη θέση και με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους κατέχει ο νομός Ρεθύμνου, ενώ η Κρήτη σε αυτό το έγκλημα «διαπρέπει» καθώς υψηλούς δείκτες ανθρωποκτονιών έχουν και οι νομοί Χανίων (τρίτη θέση) και Ηρακλείου (έκτη θέση) σε αντίθεση με το νομό Λασιθίου (48η θέση). Στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι Κυκλάδες και ακολουθούν η Κεφαλληνία και η Ζάκυνθος στην τέταρτη και πέμπτη θέση αντίστοιχα.

* ΒΙΑΣΜΟΙ

Τα Επτάνησα «αναδεικνύονται» σε αυτή την κατηγορία, καθώς τις τρεις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν η Ζάκυνθος με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους, η Κέρκυρα και η Κεφαλληνία. Ακολουθούν οι νομοί Ρεθύμνου, Χανίων και Ηρακλείου, Δωδεκανήσου και Χίου, Κυκλάδων και Χαλκιδικής. Σημειώνεται ότι η επίδραση του τουρισμού αλλοδαπών στον αριθμό των βιασμών αναφέρεται ως «προφανής» παράγοντας. Ωστόσο, είναι άξιον παρατήρησης ότι σε τέσσερις νομούς (Αρτα, Σάμος, Λευκάδα, Ευρυτανία και Φλώρινα) δεν έχει καταγραφεί κανένα τέτοιο κρούσμα.

**ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ

Μπορεί στη Λευκάδα κατά την υπό εξέταση περίοδο να μην έχει καταγραφεί καμία ανθρωποκτονία και κανένας βιασμός, παρ' όλα αυτά ο νομός αυτός καταλαμβάνει την πρώτη θέση μεταξύ όλων των νομών της Ελλάδας με κριτήριο τις επικίνδυνες και βαριές σωματικές βλάβες. Υψηλούς δείκτες παρουσιάζουν επίσης τρεις νομοί της Πελοποννήσου (Μεσσηνία, Αχαΐα, Ηλεία), η Χαλκιδική και η Κρήτη με τους νομούς Λασιθίου, Χανίων και Ρεθύμνου, η Βοιωτία και η Αιτωλοακαρνανία.

**ΛΗΣΤΕΙΕΣ

Καθώς περιλαμβάνονται στα εγκλήματα βίας, οι ληστείες συμπληρώνουν το γενικό δείκτη βίαιων εγκλημάτων, ενώ αναδεικνύονται σε αστικό φαινόμενο, αφού σε αυτή την κατηγορία η Αττική και η Θεσσαλονίκη καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στη σχετική κατάταξη. Ολοι οι άλλοι νομοί παρουσιάζουν δείκτες κάτω από το μέσο όρο, ωστόσο οι τέσσερις αμέσως επόμενες σχετικές «επιδόσεις» ανήκουν στην Πελοπόννησο (Ηλεία, Κορινθία, Αχαΐα, Μεσσηνία).

Στα ελάσσονα αδικήματα, αυτά κατά της περιουσίας (κλοπές, διαρρήξεις, κλοπές αυτοκινήτων), διακρίνονται ο νομός Αττικής και οι γειτονικοί της Ευβοίας και της Κορινθίας, οι νομοί Θεσσαλονίκης και Αχαΐας. Πιο συγκεκριμένα για τις διαρρήξεις και τις κλοπές οι νομοί Αττικής και Ζακύνθου εμφανίζουν δείκτη διπλάσιο του μέσου εθνικού όρου, ενώ στις κλοπές οχημάτων την παράσταση κλέβει ο νομός Ευβοίας με δείκτη υπερτριπλάσιο του μέσου όρου.

Σε ό,τι αφορά τις άλλες παραβάσεις του νόμου περί όπλων, ναρκωτικών, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, πλαστογραφίας, καθώς και για απάτες, ζωοκλοπές:

*Ο νομός Θεσσαλονίκης παρουσιάζει δείκτη τετραπλάσιο από το μέσο εθνικό όρο σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική εκμετάλλευση, φαινόμενο που σχετίζεται με τη γεωγραφική θέση της Θεσσαλονίκης και τις υψηλές μεταναστευτικές ροές που διέρχονται από αυτήν με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο. Υψηλούς δείκτες παρουσιάζουν επίσης ο γειτονικός της νομός Χαλκιδικής, και οι νομοί Εβρου, Αττικής, Ρεθύμνου και Λασιθίου.

*Η γεωγραφική κατανομή των υποθέσεων ναρκωτικών δεν συσχετίζεται με τους δείκτες εγκληματικότητας. Οι νομοί με υψηλή «επίδοση» σε αυτό το αδίκημα είναι τα Δωδεκάνησα και η Σάμος, ενδεχομένως λόγω της γειτνίασής τους με τις ακτές της Τουρκίας, ο νομός Καστοριάς, οι δύο μεγάλες πόλεις της χώρας και τα Χανιά. Η έκταση των παραβάσεων στη σχετική νομοθεσία επιτρέπει να σκεφτεί κανείς ότι σχετίζεται με τη χρήση ουσιών και πως αυτή είναι διαδεδομένη στη χώρα μας.

Προσδιορίζοντας τις σοβαρότερες περιπτώσεις εγκληματικότητας ανά τη χώρα, σοβαρότερες όχι με την ποινική ή ηθική έννοια αλλά από την άποψη της ποσοτικής «επίδοσης», στους 51 νομούς υπό το πρίσμα 12 αδικημάτων (βίας, κατά της περιουσίας, μαστροπείας και ναρκωτικών) ξεχωρίζουν αφού υπερβαίνουν κατά πολύ το δείκτη του μέσου εθνικού όρου:

*Η παράνομη κατοχή και χρήση όπλων στους νομούς Ρεθύμνου, Χανίων, Ηρακλείου και Ζακύνθου.

*Οι βιασμοί στο Ρέθυμνο, στη Ζάκυνθο, στην Κέρκυρα και στην Κεφαλληνία.

*Οι ανθρωποκτονίες στο νομό Ρεθύμνου.

*Η μαστροπεία στο νομό Θεσσαλονίκης.

*Οι κλοπές οχημάτων στην Εύβοια και οι ζωοκλοπές στην Ηλεία.

*Πώς αξιολογούνται αυτά τα στοιχεία από τον ερευνητή;

- Οι νομοί στους οποίους τα αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας είναι εκτεταμένα, δεν είναι οι ίδιοι νομοί που διακρίνονται για τα εγκλήματα βίας -με εξαίρεση τη Ζάκυνθο που διακρίνεται για τις επιδόσεις της σε αμφότερες τις κατηγορίες αδικημάτων. Υπάρχουν και παραδοσιακοί λόγοι που σχετίζονται με τη χρήση όπλων στην Κρήτη και τις ζωοκλοπές στην Ηλεία.

- Υπάρχει επίσης μια σαφής διαίρεση μεταξύ επαρχίας και των δύο μεγάλων πόλεων: η επαρχία «επιδίδεται» στα βίαια εγκλήματα. Μια σκέψη είναι ότι ενδεχομένως οι κοινωνικές εντάσεις που οδηγούν στα εγκλήματα βίας στην επαρχία επιλύονται με διαφορετικό τρόπο στις μεγάλες πόλεις, λόγω διαφορετικών ρυθμίσεων στην κοινωνική ζωή και στις κοινωνικές αντιθέσεις στην επαρχία έναντι των μεγάλων αστικών κέντρων.

- Από την άλλη πλευρά στις μεγάλες πόλεις φαίνεται ότι οι κοινωνικές σχέσεις ευθύνονται για τον υψηλό αριθμό αδικημάτων κατά της ιδιοκτησίας.

Από την έρευνα διαφαίνονται ενδείξεις ότι μια ομάδα παραγόντων συμβάλλει στη γενική αύξηση της εγκληματικότητας, γίνεται αποδεκτό όμως ότι η στατιστική ανάλυση καθεαυτή δεν είναι σε θέση από τη φύση της να απαντήσει μόνη της στο ερώτημα ποιες είναι οι γενικές συνθήκες ανάπτυξης της εγκληματικότητας, ανάλυση η οποία ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες.

Η στατιστική συσχέτιση της εγκληματικότητας με οικονομικές και κοινωνικές μεταβλητές προέκρινε ως σημαντικές την παράνομη κατοχή και χρήση όπλων, την πυκνότητα του πληθυσμού, τις εισοδηματικές ανισότητες και το ποσοστό ανεργίας: συνεπώς, η εγκληματικότητα εμφανίζεται γενικά αυξημένη στους νομούς στους οποίους υπάρχει μεγάλος βαθμός συγκέντρωσης του πληθυσμού, μεγάλη εισοδηματική ανισότητα και ανεργία, ενώ είναι εκτεταμένη η κατοχή και χρήση όπλων.

Λαμβάνοντας υπ' όψη και τις ανεξάρτητες μεταβλητές η εικόνα της εγκληματικότητας, σύμφωνα με τον ερευνητή, είναι η ακόλουθη:

- Ο γενικός δείκτης εγκληματικότητας επηρεάζει τους επιμέρους δείκτες, το εισόδημα του νομού επηρεάζει τις απάτες, πλαστογραφίες, σεξουαλική εκμετάλλευση και τα ναρκωτικά, οι εισοδηματικές ανισότητες και η παράνομη κατοχή όπλων ευνοούν τις ληστείες, ο τουρισμός αλλοδαπών τους βιασμούς, η πυκνότητα του πληθυσμού και ο αριθμός των αλλοδαπών ως ποσοστό του πληθυσμού ευνοούν τα αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας, ενώ το μέγεθος της αστυνομικής δύναμης αποθαρρύνει τις κλοπές και τις διαρρήξεις.

- Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες των μεγάλων πόλεων αυξάνουν τις απάτες, τις πλαστογραφίες, τη σεξουαλική εκμετάλλευση και τα ναρκωτικά, τις ληστείες, τις κλοπές και τις διαρρήξεις, αλλά μειώνουν τα εγκλήματα βίας. Ακριβώς αντίστροφη είναι η επίδραση των ιδιαίτερων πολιτισμικών ή άλλων ειδικών παραγόντων της Κρήτης και των Επτανήσων: αυξάνουν τα εγκλήματα βίας και μειώνουν τα υπόλοιπα αδικήματα.